Η μεγάλη έξοδος παιδιών ήταν το 1948, ενώ το 1949 ήρθε η αναγκαστικήέξοδος των ανταρτών με την ήττα του Δ.Σ.Ε. και του Κ.Κ.Ε.. Λόγω της φύσης και του τόπου του πολέμου ο μακεδονικός λαός μαζικά πήγε στις ανατολικές χώρες. Από τα μέσα Φλεβάρη ως τις 5 του Μάρτη, οι γονείςαπό 59 χωριά έδωσαν 4.784 παιδιά. Δύο εβδομάδες αργότερα, την 1η Απριλίου του 1948, η "ΕΞΟΡΜΗΣΗ" περιέγραφε πως "ζώα και κάρα γεμάτα παιδάκια, ολόκληρες φάλαγγες από μικρά παιδιά βαδίζουν προς διάφορες κατευθύνσεις". Η άφιξη μιας τέτοιας φάλαγγας σ' ένα χωριό, αργά τη νύχτα περιγραφόταν με γλαφυρές λεπτομέρειες: "Μερικά περπατούν. Άλλαείναι πάνω στα ζώα κι από κοντά οι μανάδες τους. Είναι απ' τα χωριά Βασιλειάδα (Ζαγορίτσανη), Λιθιά (Κομανίτσοβο), Τσιρίλοβο, Σταυροπόταμος (Μπομπόκι), Τοιχειό (Τιόλιτσα), Κοντορόπη(Μεταμόρφωση). Τα πιο μικρά μισοκοιμούνται πάνω στα γαϊδουράκια". Από τα 150 παιδιά που άρπαξαν οι μοναρχοφασίστες απ' το Μπούφι της Φλώρινας, πολλές μητέρες κατόρθωσαν και πήραν κρυφά μέσα απ' τη Φλώρινα τα 25.Στις 21 Οκτωβρίου του 1947 η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. ψήφισε τηνίδρυση της Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα γεγονότα της Ελλάδας (UNSCOB), η οποία αναφέρει κάπου ότι "βρήκαν σημαντικές ενδείξεις για το ότι πολλά από τα παιδιά, ιδιαίτερα στη σλαβόφωνηπεριοχή της Δυτικής Μακεδονίας, τα πήραν με τη συγκατάθεση των γονιώντους". Στο χωριό Κάτω Λεύκη (κοντά στην Καστοριά) η Επιτροπή "δεν βρήκε καμιά απόδειξη πως κάποιο παιδί το πήραν παρά τη θέληση των γονιών του". Το ότι τα παιδιά φεύγαν με έγκριση των γονιών τους γιατις ανατολικές χώρες μου το επιβεβαίωσε σε προσωπική συζήτηση έναςηλικιωμένος που τότε ήταν έξι χρόνων περίπου και κατοικούσε σε ένα από αυτά τα χωριά της Καστοριάς ο οποίος συγκεκριμένα μου είπε: "Όταν είδα μαζί με μια άλλη χωριανή κοπελιά περίπου 12 ετών ότι όλα ταπαιδιά λείπουν, ξεκινήσαμε για τη Βυσιανιά όπου είχαν στρατοπεδεύσειγια να ζητήσουμε να φύγουμε κι εμείς. Όταν φτάσαμε εκεί τόπαμε αλλά αρνήθηκαν οι υπεύθυνοι. Εντωμεταξύ ήρθε η μάνα μου που μας άρχισε στο ξύλο μέχρι το χωριό".Το ελληνικό κράτος σε απάντησή του στην UNSCOB, στις 23 Απριλίου1948, ανέφερε πως 5.500 παιδιά 3-14 χρονών είχαν απομακρυνθεί από τη γενική διοικητική περιφέρεια της Μακεδονίας και από αυτά περίπου 2.150 είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα κέντρα στη Θεσσαλονίκη. Ηεφημερίδα "Καθημερινή" έγραφε πως "1000 παιδιά από τα συμμοριοπλήκτους περιοχάς" είχαν επιβιβαστεί σ' ένα πλοίο στη Θεσσαλονίκη και θα μεταφέρονταν στο Καστρί, στην Κηφισιά". Ούτε ηUNSCOB ήξερε πόσα από τα 25.000-28.000 παιδιά που έφυγαν για τις ανατολικές χώρες ήταν σλαβόφωνα.του Νίκου ΣακελάριουΗ συνέχεια εδώ----------------------------------------------
Πενήντα χρόνια μετά ο Κίρο Γκλιγκόροφ στα Απομνημονεύματά του ερμηνεύει τη σημερινήμη φιλική στάση της Ελλάδας απέναντι στη Δημοκρατία της Μακεδονίας ως εξής:"Δεν έχουν καθαρή τη συνείδησή τους (σσ οι Ελληνες) όχι μόνο γιά τη συμπεριφορά τους προς τη μακεδονική μειονότητα αλλά και για το ότι είχαν αναγκάσει ένα μεγάλο μέρος αυτού του πληθυσμού να "μεταναστεύσει", με την απόφαση να τους αφαιρέσει την υπηκοότητα, να τους κατασχέσει τις περιουσίες, να μην μπορούν να επαναπατριστούν αν δεν δηλώσουν Ελληνες, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι σπάνια ένας Μακεδόνας θα το έκανε.Αυτές ήταν οι δυνητικές αιτίες αυτής της στάσης της Ελλάδας, που σταδιακά μετατράπηκεσε ανοιχτή μη φιλική στάση απέναντη στη Μακεδονία και την ύπαρξή της ως ανεξάρτητο κράτος υπό το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας." [1]-----------------------[1]Κίρο Γκλιγκόροφ, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, Σκόπια 2000
