ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗ ΕΚΠΑΤΡΙΣΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΩΝ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΟΠΟΥΛΩΝ. Φωτογραφία από την Πολωνία, 1950.
Το παρακάτω κείμενο είναι αναδημοσίευση από το μηνιαίο περιοδικό The books’ Journal
Από τον Παναγιώτη Δημητρά
Loring M. Danforth - Riki Van Boeschoten, Children of the Greek Civil War: Refugees and the Politics of Memory, University of Chicago Press, 2012, 352 σελ.
Ήταν ένα από τα πολλά επεισόδια του εμφυλίου. Το 1948, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, απομακρύνθηκαν από την Ελλάδα χιλιάδες παιδιά, στην Ανατολική Ευρώπη. Λίγο νωρίτερα, με πρωτοβουλία της βασίλισσας Φρειδερίκης, μερικές ακόμα χιλιάδες παιδιά είχαν αρχίσει να μεταφέρονται σε παιδουπόλεις. Δυο καθηγητές, οι ανθρωπολόγοι Λόρινγκ Ντάνφορθ και η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, προσεγγίζουν, μέσω πρωτογενών μαρτυριών, τα διακυβεύματα εκείνων των επιλογών, και από τις δύο πλευρές. Το βιβλίο τους, που μόλις κυκλοφόρησε στην Αμερική, παρουσιάζει την πραγματική, πολυσύνθετη ιστορία των παιδιών-προσφύγων του ελληνικού εμφύλιου πολέμου – που ακόμα έχει ανοιχτές πληγές. [ΤBJ]
Εμείς που ζήσαμε την κόλαση του πολέμου και της εξορίας γνωρίζουμε καλά τις προσωπικές και συλλογικές τραγωδίες που έζησαν άνθρωποι σε παρόμοιες συνθήκες. Κανένα παιδί στον κόσμο να μη βιώσει ξανά τις δικές μας εμπειρίες. Κανένας γονιός στον κόσμο να μη λαχταρήσει να ξαναδεί τα παιδιά του όπως οι δικοί μας.Απόσπασμα της καταληκτικής διακήρυξης του πρώτου ανταμώματος πρώην παιδιών προσφύγων από την Αιγαιατική –δηλαδή, την ελληνική– Μακεδονία, το 1988 στα Σκόπια.
Την άνοιξη του 1948, το ΚΚΕ απομάκρυνε περίπου 10.000 ελληνόπουλα και 10.000 μακεδονόπουλα 3-14 ετών από τα χωριά της βόρειας Ελλάδας μεταφέροντάς τα στην Ανατολική Ευρώπη.
Η ταινία, με πολλά στοιχεία ντοκυμαντέρ, „Луѓе без земја“(Λούγκιε μπεζ ζέμια-Άνθρωποι χωρίς πατρίδα), σκηνοθεσίας του Μάρκο Γκιόκοβιτς, ασχολείται με το ιστορικό θέμα της Εξόδου των Μακεδόνων από το ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας. Η ταινία ακολουθεί τη ζωή της ηρωίδας Вера Фотева-Βέρα Φότεβα, η οποία αντικατοπτρίζει τα μάταια ιδεώδη και τα βάσανα ενός ολόκληρου λαού, ο οποίος στο τέλος απομένει χωρίς την πατρική του γη.
συνέπειες στους Μακεδόνες, αλλά και σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Σχεδόν όλοι οι Μακεδόνες συμμετείχαν στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, λόγω των υποσχέσεων για θετική λύση του μακεδόνικου ζητήματος σε αυτό το τμήμα της Μακεδονίας. Μετά την ήττα του Δ.Στρατού, μπροστά στις κτηνωδίες της ελληνικής ακροδεξιάς κυβέρνησης βρέθηκαν οι Μακεδόνες από περισσότερες περιοχές: Костурско-Καστοριά, Воденско-Έδεσσα, Леринско-Φλώρινα, Мегленско-Αλμωπία, Кајларско-Εορδαία, Пазар-Γιαννιτσά. Χιλιάδες Μακεδόνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρικές τους εστίες, την πατρική τους γη. αυτό συνέβει και στην οικογένειά μου. Από τον παππού και γιαγιά από πλευράς του πατέρα μου και από τη μητέρα μου, ακόμη παιδί άκουγα τις αναμνήσεις τους σχετικά με τις φρικαλεότητες του Εμφυλίου. Παρόλες τις συνέπειες, στα μέλη της οικογένειάς μου και τις αφηγήσεις τους, ποτέ δεν υπήρξε τόνος μίσους για τον ελληνικό λαό. Η ιστορία δεν πρέπει να ξεχαστεί για να μην επαναληφθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς οι Μακεδόνες ζητούμε εκδίκηση – απλώς ζητούμε η Ελλάδα να μας αναγνωρίσει το δεδηλωμένο μακεδόνικο εθνικό συναίσθημα. Στ΄αλήθεια είναι ακατανόητο που και σήμερα, εξήντα δύο χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, η ελληνική ιστοριογραφία ισχυρίζεται ότι ο πόλεμος αυτός ήταν ιδεολογικός, μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς και δεν αναφέρεται καθόλου το γεγονός ότι εκεί συμμετείχαν και σκοτώθηκαν και άνθρωποι, οι οποίοι δήλωναν Μακεδόνες στην εθνικότητα και όχι γεωγραφικά.
ζητήματα των μειονοτήτων, δεν έχουμε μεγάλες θετικές αλλαγές. Οι εθνικά Μακεδόνες δεν απολαμβάνει τα δικαιώματα που σε δημοκρατικές κοινωνίες είναι εγγυημένα με διεθνείς νομικούς κανονισμούς, σχετικούς με αυτή την άποψη κοινωνικής ζωής. Οι Μακεδόνες της Ελλάδας θα πρέπει να γίνουν γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών, αλλά αμφιβάλω εάν στο εγγύ μέλλον θα έχουμε αλλαγές στην πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων σχετικά με αυτό το ζήτημα. Η ελληνική εθνική πολιτική, η οποία συνεχώς δείχνει προς κάποια υποτιθέμενη απειλή της ελληνικής κρατικής επικράτειας από πλευράς της μακεδόνικης εθνικής μειονότητας, θα πρέπει να εγκαταλείψει αυτές τις θέσεις, οι οποίες δεν έχουν καμιά πραγματική βάση. Την εποχή που η Ευρώπη και όλος ο κόσμος, τείνουν προς την απομάκρυνση των συνόρων και την εσωτερική δημοκρατικοποίηση, αυτές οι θέσεις αποτελούν τμήμα του παρελθόντος και δεν οδηγούν σε βελτίωση της κατάστασης, σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα των Μακεδόνων στην Ελλάδα.
στοιχείο κυριαρχεί και όχι το ελληνικό. Η εθνική δομή του πληθυσμού άλλαξε σημαντικά μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923, όταν στο τμήμα αυτό της Μακεδονίας, οι ελληνικές αρχές εγκατέστησαν περίπου 600.000 εποίκους, οι περισσότεροι από τους οποίους με μη ανεπτυγμένη την ελληνική εθνική συνείδηση. Από τότε οι Μακεδόνες έγιναν δεύτερο εθνικό στοιχείο, πίσω από το ελληνικό, το οποίο εμφυτεύτηκε στους εποίκους από Μικρά Ασία, Πόντο κ.α. παρόλα αυτά όμως, οι Μακεδόνες παρέμειναν πλειοψηφία σε αρκετές περιοχές, όπως στο Костурско-Καστοριά, Леринско-Φλώρινα, Воденско-Έδεσσα, Мегленско-Αλμωπία, Ениџевардарско-Γιαννιτσά, Негуш-Νάουσα. Στη μεσοπολεμική περίοδο, στα ντοκουμέντα του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, οι Μακεδόνες ήταν αναγνωρισμένοι ως ξεχωριστός λαός με δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και δημιουργίας ανεξάρτητου μακεδόνικου κράτους. Για να σβύσει το μακεδόνικο εθνικό χαρακτήρα από το κομμάτι γνωστό ως ,,Μακεδονία του Αιγαίου,, το 1926 η ελληνική κυβέρνηση ψήφισε νόμο περι αλλαγής των μακεδόνικων ονομάτων και τοπονυμίων, με ελληνικά. Έτσι, εξελληνίσθηκαν τα ονόματα πόλεων και χωριών, ποταμών και βουνών, λιμνών και τοποθεσιών και από επι αιώνες μακεδόνικα ονόματα, έλαβαν άσχετα ελληνικά. Με τον τρόπο όμως αυτό δεν έκλεισε το ζήτημα, όπως έλπιζε το ελληνικό κράτος. Τη δεκαετία του ΄30, μέχρι και από το βήμα του ελληνικού κοινοβουλίου, Έλληνας Βουλευτής έκανε λόγο για την ιδιαιτερότητα του μακεδόνικου εθνικού στοιχείου και το δικαίωμα του στην αυτοδιάθεση. Κατα τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και Εμφυλίου Πολέμου, οι Μακεδόνες ενεργά συμμετείχαν στους αγώνες, ελπίζοντας ότι έτσι θα δημιουργήσουν δικό τους κράτος, ή τουλάχιστον θα αποκτήσουν εθνικά δικαιώματα στα πλαίσια του ελληνικού κράτους. Όλα αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία, όπως και αμέτρητα άλλα, δείχνουν ότι οι Μακεδόνες υπήρχαν στο χώρο, ότι είναι αυτόχθονος λαός αυτό και ότι δεν εγκαταστάθηκαν τώρα τελευταία. Από προοπτική του σήμερα, το ελληνικό κράτος πρέπει να αναγνωρίσει αυτά τα αδιάσειστα στοιχεία και να αναγνωρίσει την ύπαρξη εθνικά Μακεδόνων στο βόρειο τμήμα της επικράτειάς της.
αιώνα. Το Μουσείο είναι διαιρεμένο σε 13 τμήματα, σύμφωνα με χρονολογική-θεματική προσέγγιση και αφθονεί με γνήσια έγγραφα, αυθεντικό οπλισμό, αντικείμενα, φωτογραφίες, καλλιτεχνικά έργα και κέρινα ομοιόματα εξέχοντων Μακεδόνων επαναστατών και ακτιβιστών, οι οποίοι άφησαν βαθιά τα σημάδια τους στην εποχή τους. Το μουσείο προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον, όχι μόνο στη Δ.Μακεδονίας, αλλά και σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Εώς και σήμερα, το έχουν επισκεφτεί περισσότερα από 20.000 άτομα, από τη χώρα και το εξωτερικό.
