Το εμπιστευτικό έγγραφο του ΥΠΕΞ Γ. Χαραλαμπόπουλου το 1983 για το Μακεδονικό

 

= = =
Το παρακάτω κέιμενο είναι αναδημοσίευση από το ιστολόγιο Τυφλό Σημείο
= = =

Πριν λίγες μέρες πέτυχα μεταχειρισμένο ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 1995. Όταν τότε πια το Μακεδονικό ζήτημα έβαινε σε μια αλλαγή πλεύσης προς το ηπιότερο μετά την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη και την σπασμωδική διαχείρισή του από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Σε αυτό το βιβλίο του Θόδωρου Σκυλακάκη, πολιτικός που ανήκει στον σκληρό μητσοτακικό πυρήνα και τώρα αυτές τις μέρες εγκατέλειψε με φανερή πικρία το ντορικό κόμμα, παρουσιάζεται το ιστορικό της μακεδονικής κρίσης στην εξωτερική πολιτική κυρίως μέσα από το πρίσμα του τότε ΥΠΕΞ Αντώνη Σαμαρά.

Υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες και αποκαλυπτικές πληροφορίες σε αυτή την περιορισμένη όσο και εξαντλημένη πια έκδοση σχετικά με την άσχημη πολιτική που ακολουθήθηκε από τον τότε ΥΠΕΞ. Φυσικά, αν και δεν αρνείται να καταλογίσει λάθη και στον τότε πρωθυπουργό, η οπτική του έργου είναι μονομερής κάτι που το παραδέχεται ο ίδιος ο συγγραφέας αλλά προσφέρει σημαντικότατες πληροφορίες που διαφωτίζουν πολλές κρίσιμες πτυχές της εποχής.

Δεν θα αναλύσω περαιτέρω τα του βιβλίου, να προχωρήσω στο κυρίως θέμα. Ο Θόδωρος Σκυλακάκης αποκαλύπτει ήδη από τις πρώτες σελίδες ένα σπάνιο διπλωματικό ντοκουμέντο που εν πολλοίς καθόρισε την πολιτική του κατευνασμού που προσπάθησε ανεπιτυχώς ν’ ακολουθήσει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Ανεπιτυχώς διότι όλοι θυμόμαστε τις φιλοδοξίες του σημερινού αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας που υπερκέρασαν καταστροφικά κάθε λογική και κάθε συμφέρον στην ελληνική εξωτερική πολιτική.

Πρόκειται για ένα υπηρεσιακό έγγραφο που συντάχτηκε από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΞ επί υπουργίας του πασοκικού Γ. Χαραλαμπόπουλου, μοιράστηκε στους διπλωμάτες των πρεσβειών, των προξενείων και των σχετικών γραφείων τύπου με σκοπό να ακολουθηθεί μια ενιαία πολιτική γραμμή απέναντι σε εξωτερικές θέσεις, κυρίως μεν από την Γιουγκοσλαβία – ο Τίτο είχε πεθάνει τρία χρόνια πριν – αλλά γενικότερα και εκτός από τις χώρες του Σιδηρού Παραπετάσματος. Με την επιχειρηματολογία που παρείχε καθόριζε το βαθμό της προπαγάνδας και συνιστούσε τον ενδεδειγμένο βαθμό αντίδρασης απέναντι στις ενδεχόμενες προκλήσεις.

Δεν θέλω να πω περισσότερα γι αυτό το σημαντικό κείμενο, καλύτερα να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας. Μόνο να σημειώσω πως πρόκειται για μια μάλλον ψυχρή αντιμετώπιση ενός “ανύπαρκτου θέματος” με περιεχόμενο που στον εθνικιστικό παροξυσμό των αρχών της δεκαετίας του ’90 θα μπορούσε να θεωρηθεί άνετα “προδοτικό” καθώς υπάρχουν κάποια σημεία που θα μπορούσαν να θεωρηθούν τότε ως και υποχωρητικά.

______________________________________________

Το εμπιστευτικό έγγραφο του ΥΠΕΞ Γ. Χαραλαμπόπουλου το 1983 για το Μακεδονικό

Η ελληνική πολιτική στο Μακεδονικό ακολουθεί με αμετακίνητη συνέπεια την ίδια γραμμή από το 1950. Η Ελλάδα δεν θέτει ούτε εδαφικές ούτε μειονοτικές διεκδικήσεις στα μακεδονικά εδάφη της Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας, αλλά και δεν δέχεται ύπαρξη “μακεδονικής” μειονότητας στο έδαφος της.

Ιδιαίτερα έναντι των γιουγκοσλαβικών θέσεων περί “μακεδονικού έθνους” τηρεί την ακόλουθη τακτική:

Δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη “μακεδονικού” έθνους, γλώσσας κλπ.

Η αρνητική αυτή στάση, όμως, αφορά την οικειοποίηση ενός γεωγραφικού όρου —που είναι εν χρήσει και στην Ελλάδα— από μία εθνικότητα που κατασκευάσθηκε στη Γιουγκοσλαβία μετά το Β’ πόλεμο για πολιτικούς λόγους. Αν υιοθετηθεί άλλη ονομασία, η Ελλάδα δεν θα είχε πρόβλημα να την αποδεχθεί.

Επιμένει στη χρήση του όρου “Μακεδονία” ως έννοιας αποκλειστικά γεωγραφικής. Επειδή δεν επιθυμεί να επέμβει στα εσωτερικά ξένης χώρας, δεν αντιδικεί με την ονομασία της νότιας δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας ως “Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας”, σαν ρύθμιση εσωτερικού δικαίου.

Σε περίπτωση που η Γιουγκοσλαβία εγκατέλειπε την τακτική της μονοπωλήσεως του όρου “Μακεδόνας” και υιοθετούσε π.χ. την ονομασία “Σλαβομακεδόνας” ή “Μακεδονοσλάβος” για τον προσδιορισμό αποκλειστικά των Σλάβων κατοίκων ιης Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας και των τυχόν ομοϊδεατών τους στο εξωτερικό, από ελληνικής πλευράς δεν θα υπήρχε αντίδραση.

Όσον αφορά τις καινοτομίες της γιουγκοσλαβικής ιστοριογραφίας για το “μακεδονικό έθνος”, η Ελλάδα τις απορρίπτει. Όπως είναι φυσικό, στο σημείο αυτό συμπίπτουν οι ελληνικές κι οι βουλγαρικές θέσεις, χωρίς όμως να εναρμονίζονται από σκοπού.

Στους διεθνείς οργανισμούς η Ελλάδα υποστηρίζει την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως καταχωρούνται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Αρνείται όμως να υιοθετήσει ορισμένες γιουγκοσλαβικές προτάσεις που θα έδιναν τη δυνατότητα στην κυβέρνηση των Σκοπίων να επεμβαίνει στα εσωτερικά άλλων χωρών με το πρόσχημα προστασίας δήθεν μειονοτήτων της.

Επίσης στο διεθνή τομέα, κι ιδιαίτερα στις χώρες όπου έχουν εγκατασταθεί μετανάστες από τη Μακεδονία, δεν γίνεται δεκτή η μονοπώληση των όρων “ΜΑCΕDΟΝIΑ” και “ΜΑCEDONIANS” ως εννοιών σλαβικών. Είναι ορθότερο ο διαχωρισμός των Μακεδόνων να προσδιορίζεται με βάση τον τόπο προελεύσεως (πχ. YUGOSLAV-ΜΑCEDONIANS, GREEK-MACEDONIANS κλπ).

“Περί μακεδονικού έθνους”

Δεν είναι δυνατό να αναγνωρισθεί ύπαρξη “μακεδονικού” έθνους 13 αιώνων —όπως ισχυρίζονται οι Σκοπιανοί— γιατί ποτέ, και καμία πηγή, ούτε στη βυζαντινή εποχή, ούτε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, δεν μνημονεύει ύπαρξη μακεδονικού έθνους. Ο Βασίλειος Β’ ονομάσθηκε από την ιστορία Βουλγαροκτόνος και όχι Μακεδονοκτόνος, ενώ οι διάφοροι περιηγητές του 17-18ου αιώνα καθώς και οι ξένοι και Έλληνες πρόξενοι στις εκθέσεις τους μνημονεύουν Βούλγαρους ή Σλάβους, ποτέ όμως “Μακεδόνες” όταν αναφέρονται σε Σλάβους που κατοικούν στη Μακεδονία. Στα τέλη του 19ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, γίνεται μνεία Μακεδόνων, αλλά υπό την έννοια ότι πρόκειται περί Βουλγάρων ή περί Ελλήνων της Μακεδονίας. Η σύγκρουση που σημειώθηκε κατά την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα μεταξύ των διαφόρων σλαβικών οργανώσεων, δηλαδή των Βερχοβιστών —που κατευθύνονταν από την κυβέρνηση της Σόφιας και επιζητούσαν την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία— και της “Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργανώσεως” (ΕΜΕΟ) —που κήρυσσε τη δημιουργία αυτόνομης Μακεδονικής Ηγεμονίας—, δεν ήταν σύγκρουση Βουλγάρων και Μακεδόνων αλλά ενωσιτών και αυτονομιστών. Κάτι δηλαδή ανάλογο με τη διένεξη υποστηρικτικών της ενώσεως και αυτονομίας ή ανεξαρτησίας που παρατηρήθηκε κατά τον Κρητικό και Κυπριακό Αγώνα, αντίστοιχα.

Όσον αφορά τις εξελίξεις στη μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία, είναι δυνατό να γίνει δεκτό όχι κάτω από τις γνωστές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μιας 40ετίας, κατασκευάστηκε στη νότια Γιουγκοσλαβία μια νέα εθνότητα, η οποία, όμως, κακώς αποκλήθηκε “μακεδονική”. Η δημιουργία μιας εθνότητας είναι θέμα εσωτερικό και αφορά την εθνικοπολιτική δομή μιας γειτονικής χώρας. Η οικειοποίηση όμως από ένα σλαβικό έθνος ενός αρχαίου ελληνικού ονόματος, που μάλιστα χρησιμοποιείται στην Ελλάδα ως γεωγραφικός όρος. είναι επιστημονικά αστήρικτη. Είναι επίσης και πολιτικά απαράδεκτη, γιατί μέσω της οικειοποιήσεως του γεωγραφικού όρου γίνεται προσπάθεια οικειοποιήσεως και σημαντικού τμήματος της ελληνικής πολιτικής και πνευματικής κληρονομιάς στο χώρο της Μακεδονίας. Αν βέβαια η Γιουγκοσλαβία υιοθετούσε τον όρο “Γιουγκοσλάβος – Μακεδόνας” ή “Σλαβομακεδόνας” για τους κατοίκους της Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας δεν θα υπήρχε λόγος αντιδράσεων εφόσον το πρώτο συνθετικό θα προσδιόριζε την εθνική υπόσταση και το δεύτερο τη γεωγραφική προέλευση του κάθε κατοίκου της Μακεδονίας.

Περί “μακεδονικής” μειονότητας στην Ελλάδα

Ύπαρξη “μακεδονικής” μειονότητας στην Ελλάδα σήμερα δεν είναι λογικά δυνατόν να υποστηριχθεί. Κανείς, βέβαια, δεν αμφισβητεί ότι στο παρελθόν υπήρξαν άτομα σλαβικής συνειδήσεως. που άλλοτε εκδηλώνονται ως Βούλγαροι, άλλοτε ως Σλαβομακεδόνες. Μετά την κατοχή και τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου, τα άτομα αυτά κατέφυγαν κυρίως στη Γιουγκοσλαβία. Εκεί, κάτω από γνωστές συνθήκες, υπέστησαν τη σχετική διαπαιδαγώγηση και σε μεγάλο ποσοστό αφομοιώθηκαν από το τοπικό σλαβικό περιβάλλον. Ορισμένα υπολείμματα σλαβοσυνείδητων στοιχείων μετανάστευσαν στις υπερπόντιες μεταναστευτικές χώρες, κυρίως στον Καναδά, Αυστραλία και ΗΠΑ. Οι ελάχιστοι δίγλωσσοι που είχαν μείνει στην Ελλάδα, απέδειξαν ενεργά την ελληνική τους συνείδηση στους πρόσφατους ένοπλους αγώνες του Έθνους, ιδιαίτερα με την άρνηση τους να ενταχθούν στις οργανώσεις ΣΝΟΦ-ΝΟΦ. Καθημερινά, με την ενεργό δραστηριότητα τους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου, έμπρακτα συμμετέχουν, ως πολύτιμα κύτταρα, στο ενιαίο ελληνικό σύνολο. Εδώ και τριάντα περίπου χρόνια, μετά τα πολεμικά γεγονότα της δεκαετίας 1940-1950, η αστυφιλία και η κινητικότητα του πληθυσμού, μαζί με τις καλύτερες βιοτικές συνθήκες, μείωσε σημαντικά ακόμα και τη διγλωσσία.

Η γεωγραφική έννοια της Μακεδονίας

Ένα ακόμη σημείο πρέπει να συγκρατήσει όποιος ασχολείται με τη Μακεδονία. Και αυτό είναι το αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός ότι ο χώρος της σημερινής Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας εκτός από μία στενή λωρίδα μερικών δεκάδων χιλιομέτρων πέρα από τα ελληνικά σύνορα— δεν υπήρξε τμήμα της Αρχαίας Μακεδονίας, και κατά συνέπεια, δεν έχει ιστορικούς τίτλους να σφετερίζεται τον όρο Μακεδονία. Πλησιέστερα προς την ιστορία θα ήταν αν ονομαζόταν Δαρδανία. Στην περίοδο όμως της Τουρκοκρατίας επικράτησε να θεωρούνται ως μακεδονικά ακόμα και εδάφη ως τον Σκάδρο (Σαρ) δηλαδή βόρεια από τα Σκόπια. Ως τέτοια θεωρούνται και σήμερα, χωρίς όμως να υπάρχει η επιστημονική βάση γι’ αυτό. Σήμερα μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους το 1912-1913, το νότιο τμήμα αποτελεί την ελληνική Μακεδονία, που κατέχει το 51% του συνόλου του γεωγραφικού χώρου. Γύρω στο 39% ανήκει στη Γιουγκοσλαβία, η οποία από το 1944 το οργάνωσε ως ομόσπονδο τμήμα της Ομοσπονδίας με την ονομασία Σοσ. Δημοκρατία της Μακεδονίας. Τέλος, ένα μικρό τμήμα, γύρω στο 10% βρίσκεται στη Βουλγαρία και αποτελεί το Νομό Μπλαγκόεβγκρανι.

Γιουγκοσλάβοι συγγραφείς όμως ακολουθούν την τακτική να εμφανίζουν ολόκληρη τη Μακεδονία ως εθνική, ιστορική και γεωγραφική ενότητα, και να αποκαλούν τα τρία τμήματά της. “τμήμα Βαρδαρικής Μακεδονίας”, “τμήμα Αιγαιατικής Μακεδονίας” και “τμήμα Πιρινικής Μακεδονίας”. Οι ονομασίες αυτές όμως είναι απαράδεκτες γιατί υποκρύπτουν διαθέσεις εδαφικών διεκδικήσεων. Εφόσον τα τρία τμήματα ανήκουν τελεσίδικα στα τρία γειτονικά κράτη, ορθό είναι να χρησιμοποιούνται αντίστοιχα οι όροι “Ελληνική Μακεδονία”. “Βουλγαρική Μακεδονία” και “Γιουγκοσλαβική Μακεδονία”. Και επιπλέον να γίνονται σεβαστά τα εθνικά τοπωνύμια κάθε χώρας όπως προβλέπουν και οι βασικές αρχές της διεθνούς πρακτικής, και ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας κάθε κράτους μέλους του ΟΗΕ.

______________________________________________

Στοιχεία έκδοσης:

Θόδωρος Σκυλακάκης: Στο Όνομα της Μακεδονίας, 1995, εκδόσεις Ελληνική Ευρωεκδοτική. ISBN 960-241-069-8.