Македонско прашање, влашки јазик, национализам, рацизам…од друга гледна точка
Μακεδονικό ζήτημα, βλάχικη γλώσσα, εθνικισμός, ρατσισμός….υπό διαφορετική οπτική γωνία
Ο Παναγιώτης Σόμαλης γεννήθηκε στη Νίκαια της Αττικής από πατέρα μικρασιατικής καταγωγής και μητέρα Βλάχα από Ήπειρο. Σπούδασε Βιοϊατρικές επιστήμες στο Λονδίνο και ειδικεύτηκε στην Τοξικολογία. Στην Αγγλία εργάστηκε ως καθηγητής χημείας στη μέση εκπαίδευση.
Επίσης σπούδασε την ψαλτική τέχνη και πάνω από είκοσι χρόνια ψάλλει σε τακτική βάση, ασχολούμενος επίσης με μουσικολογικές έρευνες, ειδικά στο χώρο της ψαλτικής στα Βαλκάνια. Εργάζεται 
ως στέλεχος εταιρείας με ιατρικά είδη. Πλην της ελληνικής, ομιλεί και γράφει την αγγλική, τη γαλλική, τη μακεδονική και τη σερβική. Επίσης γνωρίζει την εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα και σε μέτριο επίπεδο την αρωμουνική (βλάχικη γλώσσα).
1. Κύριε Σόμαλη. Έλληνας πολίτης, με βλάχικη καταγωγή από πλευράς μητέρας και γνωρίζετε τη μακεδόνικη γλώσσα. Πώς συνέβη το γεγονός;
Τη μακεδονική γλώσσα την άκουσα για πρώτη φορά στο Λονδίνο στα μέσα της δεκαετίας του 80. Είχα πάει για ένα θερινό εντατικό πρόγραμμα Αγγλικών. Στο πολυεθνικό γκρουπ των μαθητών υπήρχε και η Βάσω από την Καστοριά. Άρεσε σε όλους μας, όμως ένας δεκαεπτάχρονος «Γιουγκοσλάβος» από την πρώτη μέρα έκανε στενό μαρκάρισμα στη Βάσω και τελικά αυτός την κέρδισε! Και δεν έφτανε που την κέρδισε και κυκλοφορούσαν συνέχεια χεράκι-χεράκι, μιλούσαν και οι δύο «σερβικά» και της τραγουδούσε «άη ντα μπέγκαμε μωρή Βάσε..β γκράντα Σόλουνα»!!!
Και είχα την απορία: καλά ο Γιουγκοσλάβος μίλαγε τη γλώσσα του - η Βάσω όμως πού την έμαθε αυτή τη γλώσσα, αφού καλά-καλά αγγλικά δεν ήξερε! Σκέφτηκα να ρωτήσω πώς η Βάσω έμαθε «σερβικά». Πού να ήξερα όμως ότι αυτή η ερώτηση θα δημιουργούσε ακόμη περισσότερα ερωτηματικά.
- «Δεν μιλάω σερβικά, μιλάω τα ντόπια, που τα έμαθα από τη γιαγιά μου…» ήταν η φοβισμένη απάντηση της Βάσως.
- «Ναι, αλλά και ο Ζίβκο μια χαρά σε καταλαβαίνει και δεν είναι Καστοριανός», της απάντησα.
Και η αντίδραση του Ζίβκο, αυτή και αν μπέρδεψε τα πράγματα:
- «Φίλε μου, εγώ είμαι Μακεδόνας και η Βάσε είναι κι αυτή Μακεδόνισσα! Και δεν μιλάμε σερβικά, μιλάμε μακεδονικά. Η Βάσε τα μιλάει σαν τη γιαγιά μου που κι αυτή έφυγε από το χωριό της, ένα χωριό κοντά στο χωριό της Βάσε, κυνηγημένη από τον ελληνικό στρατό…»
Και άλλα πολλά είπε ο Ζίβκο, μιλώντας με πάθος και περιμένοντας να τσακωθεί μαζί μου εάν διαφωνούσα. Αντίθετα, εγώ έδειξα ενδιαφέρον για τη γλώσσα του Ζίβκο και της Βάσε και τους είπα ότι και στο χωριό της μητέρας μου κάποιοι μιλάνε μια διαφορετική γλώσσα: λένε «buna dzua» για καλημέρα και άλλα πολλά. Ο Ζίβκο γέλασε λέγοντάς μου αστεία για την τσιγγουνιά των Βλάχων. Η Βάσε όμως ήταν λιγάκι προβληματισμένη και ζήτησε η υπόθεση να μην διαδοθεί. Οπότε, όταν πολλοί απορούν πώς έμαθα μακεδονικά κλπ απαντώ χαμογελώντας σαν τον Αλέξανδρο Δουμά (πατέρα): «Cherchez la femme!»
Αργότερα, σαν φοιτητής στο Λονδίνο, έμαθα τα (τότε) σερβοκροατικά (τα διάλεξα σαν μάθημα επιλογής) και από το 2002 και μετά άρχισα να ταξειδεύω για υποθέσεις της εταιρείας που εργαζόμουν στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Σκέφτηκα ότι καλή μεν η επικοινωνία με τους συνεργάτες μου στη σερβική, αλλά καλύτερο να μάθω μακεδονικά, να μπορώ να κυκλοφορώ άνετα, να αγοράζω, να μιλώ κλπ. Κάποιοι φίλοι και συνεργάτες μου έκαναν δώρο λεξικά και βιβλία γραμματικής και το αποτέλεσμα ήταν καλό! Η μακεδονική σαν γλώσσα έχει μεγάλη ομοιότητα με την ελληνική και πιστεύω ότι η εκμάθησή της είναι εύκολη. Με δυσκόλεψε βέβαια πολύ το υποχρεωτικό διπλό αντικείμενο, τόσο χαρακτηριστικό της μακεδονικής γλώσσας (πχ Отвори ја книгата!) [μτφρ: άνοιξέ το το βιβλίο].
2. ,,Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν εθνικά Μακεδόνες,, ή το πιο πρόσφατο ,,Υπάρχουν πολλοί λίγοι σλαβόφωνοι, κάπου εκεί στη Φλώρινα,,. Σχολιάστε το.
Η απάντησή μου είναι από την Καινή Διαθήκη «έρχου και ίδε»! Υπηρέτησα τη στρατιωτική μου θητεία στην περιοχή της Γουμένισσας και, προς μεγάλη μου έκπληξη, διεπίστωσα ότι η μακεδονική γλώσσα που την θεωρούσα περιορισμένη στην περιοχή της Καστοριάς (άντε και της Φλώρινας!), ακουγόταν και εκεί αλλά και στα μέρη της Έδεσσας. Αργότερα ανεκάλυψα ότι έφτανε και σε χωριά της Νάουσας! Όποιος θέλει να μάθει εάν υπάρχουν εθνικά Μακεδόνες ή όχι, μπορεί:
α) να αποβάλει τις παρωπίδες του εθνικισμού
β) να κάνει μια βόλτα σε αυτά τα μέρη και να παρακολουθήσει ένα πανηγύρι και
γ) να διαβάσει τη σχετική πλούσια βιβλιογραφία!
3. Γνωρίζετε επίσης και τη βλάχικη γλώσσα, τη μητρική σας γλώσσα. Η επίσημη θέση του κράτους είναι ότι δεν υπάρχει βλάχικη γλώσσα, ούτε βλάχικη συνείδηση. Ποιά η άποψή σας;
Για το σόϊ του μακαρίτη του πατέρα μου ήμουν «ο γιος της Βλάχας». Κάτι γριες θειες έλεγαν στη μάνα μου «Καλός ο άντρας σου, αλλά γκρέκος (Έλληνας). Εάν Έλληνες και Βλάχοι είναι ακριβώς το ίδιο, όπως διατείνονται οι λογής-λογής «ειδήμονες» δεν θα άκουγα τέτοια σχόλια! Και μη νομίζετε ότι έχει να κάνει με την καταγωγή (π.χ. Πελοποννήσιος- Κρητικός). Μέχρι την δεκαετία του ΄50 οι γάμοι των Βλάχων γίνονταν σε πολύ στενό κύκλο, πάντα στα πλαίσια της φάρας-φυλής, και η νύφη έπρεπε να προέρχεται από συγκεκριμένους Βλάχικους οικισμούς. Ο Αλμυρός ήταν το μέρος που για πρώτη φορά έγινε γάμος ενός Βλάχου με μη Βλάχα νύφη, και το φαινόμενο αυτό μετά εξαπλώθηκε και σε άλλους Αρβανιτοβλάχικους οικισμούς. Το περιστατικό αυτό έγινε τραγούδι γιατί θεωρήθηκε ασύλληπτο και ανάρμοστο γεγονός για την εποχή εκείνη! (Περισσότερα βλ.ttp://www.vlahoi.net/tragoudia-xoroi/tragoudi-gia-tous-vlahous-tou-almirou.html)
Η βλάχικη γλώσσα υπήρχε και υπάρχει, αν και το μέλλον της στην Ελλάδα είναι δυσοίωνο.
Ακόμη και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως στην πρόσφατη επίσκεψή του στο Νυμφαίο (Νέβεσκα) αναφέρθηκε σε αυτήν, χαρακτηρίζοντάς την βέβαια «προφορικό ιδίωμα» ή κάτι τέτοιο. Οπωσδήποτε υπάρχουν διάφορες διάλεκτοι και η γλώσσα δεν έχει σύγχρονες λέξεις (τηλεόραση, αυτοκίνητο κλπ). Δεν μπορεί όμως να χαρακτηρισθεί ως διάλεκτος της ελληνικής. Και φυσικά το χιλιοειπωμένο επιχείρημα ότι «τα βλάχικα δεν γράφονται» χρειάζεται να ειπωθεί σωστά «τα βλάχικα δεν γράφονται με ελληνικό αλφάβητο», όπως και τα αγγλικά, τα γαλλικά κλπ. μη ελληνικές γλώσσες!
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον για τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας ώστε να διατηρήσουν αφενός τη διάλεκτό τους και τις παραδόσεις τους και αφετέρου να μάθουν και τη νέα ελληνική. Χαίρομαι ιδιαιτέρως για αυτό. Μήπως όμως θα έπρεπε να υπάρξει ανάλογο ενδιαφέρον από το ελληνικό κράτος και για τις μη ελληνόφωνες παραδόσεις της Ελληνικής επικράτειας;
4. Παρεβρεθήκατε και στους δύο ετήσιους χορούς της εφημερίδας των εθνικά Μακεδόνων στην Ελλάδα, Нова Зора, ενώ πολλοί Μακεδόνες φοβήθηκαν, παρασυρμένοι από την κρατική προπαγάνδα, μην τους ,,χαρακτηρίσουν,,. Πώς το αποφασίσατε και ποιά τα αισθήματα και οι εντυπώσεις που λάβατε;
Εγώ είδα τον χορό αρχικά σαν μια ευκαιρία διασκέδασης (η μακεδονική μουσική μου αρέσει) και συνάντησης με παλιούς και νέους φίλους. Και τις δύο φορές πέρασα πολύ όμορφα και μου έκανε μεγάλη εντύπωση η ζωντάνια και το πάθος για τη μακεδονική μουσική των νέων ανθρώπων. Βέβαια, αν και αρκετοί είχαν πει ότι θα έρθουν, τελικά δεν εμφανίστηκαν με αστείες δικαιολογίες, φοβούμενοι επεισόδια και χαρακτηρισμούς. Έτσι όμως δεν γίνεται τίποτε. Εάν δεν έχουν το θάρρος να πάνε σε ένα χορό με σαφές πολιτικό μήνυμα, τότε θα συνεχίσουν να ζούνε στο περιθώριο, να είναι οι «ανύπαρκτοι». Βέβαια, ορισμένα «σύγχρονα» τραγούδια που άκουσα δεν μου άρεσαν ιδιαίτερα… Θα προτιμούσα να επιμείνουμε σε τραγούδια αυστηρά παραδοσιακά.
5. Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, Άνθιμος, εθνικισμός, δηλώσεις μίσους, προτροπή σε βανδαλισμούς και συγκρούσεις (μακεδόνικο ραδιόφωνο, Μελίτη), χριστιανική αγάπη…Συμβαδίζουν;
Φυσικά και όχι! Σαν χριστιανός θλίβομαι ειλικρινά με αυτά τα παρακμιακά φαινόμενα. Ο χριστιανός αγαπά μεν την πατρίδα του, υπερασπίζεται τα δίκαιά της, αγωνίζεται για αυτήν όταν πρέπει και επαναλαμβάνει τη βιβλική ρήση: «πῶς γὰρ δυνήσομαι ἰδεῖν τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου καὶ πῶς δυνήσομαι σωθῆναι ἐν τῇ ἀπωλείᾳ τῆς πατρίδος μου;» (Εσθήρ 8:6).
Άλλο όμως η φιλοπατρία, άλλο η πατριδοκαπηλία και ο εθνικισμός. Ο Κύριος λέγει: «Εγώ όμως σας λέγω, Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευλογείτε εκείνους, οίτινες σας καταρώνται, ευεργετείτε εκείνους, οίτινες σας μισούσι, και προσεύχεσθε υπέρ εκείνων, οίτινες σας βλάπτουσι και σας κατατρέχουσι…» (Ματθαίος 5,44). Δεν λέγει αγάπα τον Έλληνα ή τον πατριώτη σου ή αυτόν που σε αγαπά. Αλλά λέγει αγάπα τον συνάνθρωπό σου, όποιος και να είναι αυτός ακόμα και ο εχθρός σου!
Επίσης τα λόγια του αποστόλου Παύλου πρέπει να μας προβληματίσουν: «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.» «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω,γέγονα χάλκος ήχων ή κύμβαλον αλαλάζον. και εάν έχω προφητείαν και είδω τα μυστήρια πάντα και πάσαν την γνώσιν, και εάν έχω πάσαν την πίστιν, ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν είμι. και εάν ψωμίσω πάντα τα υπάρχοντά μου, και εάν παραδώ το σώμα μου ίνα καυθήσομαι, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι».
Μελετώντας την Καινή Διαθήκη, και συγκεκριμένα τόσο τα τέσσερα Ευαγγέλια όσο και τις Πράξεις των Αποστόλων αλλά και τις επιστολές, βλέπουμε την πρωτοπορία των ιδεών που αποπνέει και τη διαχρονικότητα των αντιλήψεων που υποστηρίζει. Μέσα σε μια εποχή έντονων φυλετικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών διακρίσεων (1ος μ.Χ. αιώνας) η Καινή Διαθήκη υποστηρίζει απόψεις έντονα ανατρεπτικές και ρηξικέλευθες για την εποχή της συγγραφής της. Ο Χριστός μέσα από την προφορική του διδασκαλία και το κείμενο της Καινής Διαθήκης άλλαξε τα δεδομένα, τις προτεραιότητες και τις παγιωμένες αντιλήψεις και διακήρυξε ότι :
1. όλοι είναι ίσοι απέναντι στο Θεό
2. όλοι έχουν ίσες ευκαιρίες για γνώση του Θεού
3. όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις σαν χριστιανοί
Κατάργησε, δηλαδή, τις διαχωριστικές γραμμές που υπήρχαν ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς, πληθυσμιακές και κοινωνικές ομάδες και που αφορούσαν διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες, ηθικές αρχές, ήθη και έθιμα, πολιτικά συστήματα και κοινωνικές προκαταλήψεις. Όλα αυτά βρήκαν πεδίο εφαρμογής μέσα στις πρώτες κοινότητες των χριστιανών, στις μετονομαζόμενες αργότερα «εκκλησίες».
Προσπαθώντας να συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν θα διαπιστώσουμε ότι ο σεβασμός, και η αποδοχή κάθε διαφορετικότητας είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορέσει το κάθε άτομο να φτάσει στην αυτοπραγμάτωσή του, να καταφέρει δηλαδή να ικανοποιεί τις ανάγκες του και να είναι ευχαριστημένο με τον εαυτό του, αλλά παράλληλα να συμμετέχει δημιουργικά και γόνιμα στην προσπάθεια για αναβάθμισης της κοινωνίας συνεισφέροντας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και αλληλεπιδρώντας με τους σημαντικούς «άλλους».
Εξάλλου, το κήρυγμα στην εκκλησία πρέπει να γίνεται για την πνευματική οικοδομή του ποιμνίου.
- Το να υβρίζονται οι εθνικά Μακεδόνες ή να καλείται το εκκλησίασμα σε βανδαλισμούς οικοδομεί πνευματικά τον ακροατή;
- Το εάν η γειτονική μας χώρα ονομάζεται «δημοκρατία της Μακεδονίας» ή «Χαβάη» επηρεάζει τη σωτηρία μου;
- Γιατί να αναλωνόμαστε στο να βρίσκουμε αντίχριστους ή συνομωσίες και να μην αναζητούμε να γνωρίσουμε τον Χριστό; Διότι εάν Τον είχαμε γνωρίσει σίγουρα δεν θα μας ενδιέφεραν όλα αυτά.
Θα μιλήσω με αυστηρή εκκλησιαστική γλώσσα: μπορεί κάποιος να αγωνίζεται νυχθημερόν για την ελληνικότητα της Μακεδονίας, εάν όμως δεν ζει μυστηριακή ζωή σαν πιστός χριστιανός δεν σώζεται! Ο ίδιος ο Χριστός αρνήθηκε να αναμειχθεί στα πολιτικά δρώμενα της εποχής του, όταν το Ισραήλ στέναζε κάτω από την Ρωμαϊκή δουλεία. Ο λόγος του ήταν λόγος αγάπης, ελπίδας και παρηγοριάς, όχι λόγος μίσους! Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι μετά την Δευτέρα Έλευση του Κυρίου μας θα πάψει η Ιστορία, θα πάψει ο Πολιτισμός, θα πάψουν οι πατρίδες, τα ανθρώπινα σύνορα, τα εθνικά νομίσματα και όλα αυτά τα ανθρώπινα κατασκευάσματα τα οποία υπόκεινται στην φθορά.
Βέβαια, για να μην κατηγορηθώ για μεροληψία, να αναφέρω ότι παρακμιακά φαινόμενα, αντίστοιχα με αυτά Ελλήνων ιεραρχών, εντόπισα και στη γείτονα χώρα, στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Το ότι είμαι ένας Έλληνας πολίτης, ενεργό μεν μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά ομιλώ τη μακεδονική γλώσσα και δεν ασπάζομαι ακραίες εθνικιστικές αντιλήψεις, δυσκόλεψε τη ζωή κάποιων εκκλησιαστικών προσώπων της Ορθόδοξης Μακεδονικής Εκκλησίας που είχαν σαν εύκολη λύση την καραμέλα του κακού Έλληνα που μισεί τους Μακεδόνες! Οπωσδήποτε, εκεί το φαινόμενο δεν έχει λάβει τόση έκταση, όσο στην Ελλάδα, όπου, δυστυχώς, το δόγμα «η Μακεδονία είναι ελληνική» τείνει γίνει προϋπόθεση σωτηρίας, όπως η πίστη στην Αγία Τριάδα!
6. Ασχολείστε με την ψαλτική και μάλιστα, εκτός των άλλων, ψάλετε και στη μακεδόνικη γλώσσα. Αδιανόητο για τα ελληνικά δεδομένα.
Δυστυχώς στην μετεμφυλιακή Ελλάδα συνδέσαμε το ενεργό μέλος της εκκλησίας με τον πολιτικό υπερσυντηριστισμό! Εγώ απέχω από τέτοιες ιδεολογίες! Σχετικά με την ψαλτική να πω ότι από το 2002 που άρχισα να ταξιδεύω στη Δημοκρατία της Μακεδονίας για επαγγελματικούς λόγους με προβλημάτισε η λειτουργική μουσική που χρησιμοποιούσαν οι εκκλησίες εκεί, τη βρήκα εξαιρετικά κακής ποιότητας! Δυστυχώς με την ενσωμάτωσή της στη Σερβία η τοπική εκκλησία σερβοποιήθηκε, η υπάρχουσα βυζαντινή μουσική θεωρήθηκε στοιχείο βουλγαρικής προπαγάνδας και στη λατρεία χρησιμοποιήθηκε η δημοτικοφανής σερβική εκκλησιαστική μουσική αν και υπήρξαν και εξαιρέσεις και αντιδράσεις.
Τα τελευταία δέκα χρόνια με την φροντίδα φωτισμένων και ελληνομαθών κληρικών και λαϊκών η βυζαντινή μουσική έχει κάνει σημαντικές προόδους: ήδη τρία παιδιά απόφοιτοι του εκκλησιαστικού λυκείου Σκοπίων «Αγ. Κλήμης» σπουδάζουν τη θεολογική επιστήμη και την εκκλησιαστική μουσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
7. Η Ελλάδα ζει μια τεράστια οικονομική αλλά και κυρίως κοινωνική κρίση, με το ρατσισμό, τη ξενοφοβία, το ναζισμό, να θηριεύουν και βασιλεύουν. Πού, κατά την άποψή σας, οδηγεί αυτή η κατάσταση; Τί είναι αυτό που θα εκδημοκρατίσει τη χώρα και θα την ελευθερώσει από τους ,,μεσαιωνικούς,, τρόπους αντίληψης;
Φοβάμαι ότι τα χειρότερα έρχονται. Το έλλειμμα παιδείας που σαν Νεοέλληνες μας χαρακτηρίζει βοηθά στην ανάπτυξη της ξενοφοβίας και όλων των αρνητικών στοιχείων που αυτή συνεπάγεται. Και δεν αναφέρομαι στη στείρα γνώση, στην αποστήθιση κειμένων. Εννοώ την παιδεία που μπορεί να λάβει ο καθένας και εκτός σχολείου, διαβάζοντας, μελετώντας, παρακολουθώντας σχετικές εκδηλώσεις. Εκεί λοιπόν χρειάζεται να επιμείνουμε: στην παιδεία. Βέβαια, επειδή, ναι μεν χαρακτηρίζομαι από ευρύτητα πνεύματος, αλλά παραμένω πάνω από όλα χριστιανός, θα πω ότι ο πραγματικά ριζοσπαστικός τρόπος εκδημοκρατισμού μιας χώρας και ενός λαού είναι το μήνυμα του Ευαγγελίου!
8. Έχετε ζήσει στο Λονδίνο, ζείτε στην Αθήνα, έχετε επισκεφτεί πολλές βαλκανικές χώρες, ζήσατε από κοντά τους εθνικά Μακεδόνες της Ελλάδας, καλλιεργείτε τη βλάχικη καταγωγή σας. Ποιό το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε μέσω της συνέντευξης αυτής;
Να πάψουμε να είμαστε σαν τη στρουθοκάμηλο με το κεφάλι βυθισμένο στην άμμο. Να αντιληφθούμε ότι ζούμε στον 21ο αιώνα. Να καταλάβουμε ότι η Ελλάδα δεν είναι αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο και ότι οι διάφορες θεωρίες συνομωσίας εναντίον μας είναι ολικά ή μερικά μύθοι. Να θέσουμε τα δάκτυλά μας εμείς μόνοι μας «επί τον τύπον των ήλων» και να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα για την ιστορία και για ό,τι άλλο μας απασχολεί. «Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»!
Αναδημοσίευση από τη Νόβα Ζόρα, Φύλλο #29, Σεπτεμβριος 2012 http://novazora.gr/arhivi/6192
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου