Η μακεδονική γλώσσα στην Ελλάδα έχει βέβαιο μέλλον.

Ο καθηγητής νοτιοσλαβικών γλωσσών Κρίστιαν Φος σε συνέντευξή του στην Deutsche Welle, προβλέπει ένα αισιόδοξο μέλλον για την μακεδονική γλώσσα στην Ελλάδα: Στους νέους Μακεδόνες υπάρχει ενδιαφέρον για τη μητρική τους γλώσσα.

«Σήμερα στην Ελλάδα ομιλούνται σλαβικές διάλεκτοι σε μεγάλο μέρος της χώρας, από την Καστοριά στα δυτικά μέχρι την Καβάλα στα ανατολικά της χώρας. Είναι η περιοχή που σήμερα ονομάζεται ελληνική Μακεδονία. Εδώ ζουν περίπου 200.000 άνθρωποι με μακεδονική καταγωγή, αλλά σήμερα μόνο ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων αυτών μιλούν τη μητρική τους μακεδονική γλώσσα», είπε στη Deutsche Welle ο καθηγητής Christian Fos του Τμήματος Νοτιοσλαβικών Γλωσσών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου HUMBOLDT του Βερολίνου.

«Το περασμένο αιώνα, ειδικά από το 1913, όταν οι περιοχές αυτές ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος, πραγματοποιήθηκε μια πολιτική αφομοίωσης άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο κατασταλτική. Η συγχώνευση των πληθυσμών οδήγησε τους γονείς να μιλούν με τα παιδιά τους, μόνο στα ελληνικά. Για τους περισσότερους Μακεδόνες στην Ελλάδα η μακεδονική γλώσσα από την εποχή εκείνη έχει εξαφανιστεί.»

Η Ελλάδα γίνετε περισσότερο ελεύθερη υπό την πίεση της Ε.Ε.

Ο κύριος λόγος για την εξαφάνιση της γλώσσας είναι, πράγματι, η ελληνική κρατική πολιτική η οποία αρνείται την ύπαρξη μακεδονικής μειονότητας και μακεδονικής γλώσσας στην επικράτειά της. Στο παρελθόν απαγορευόταν στους ανθρώπους να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα. Ωστόσο, η ίδρυση του πολιτικού κόμματος της μακεδονικής μειονότητας “Ουράνιο Τόξο” καθώς και η πρόσφατη δημιουργία του Ιδρύματος “Κρστε Πέτκωφ Μισίρκωφ” δημιούργησαν νέες συνθήκες που επιτρέπουν τη διατήρηση της μακεδονικής γλώσσας και της μακεδονικής πολιτιστικής παράδοσης στην Ελλάδα:

«Σε κάθε περίπτωση, συνοπτικά, μπορούμε να πούμε ότι η Ελλάδα κατά τα τελευταία 20 χρόνια έγινε πιο ελεύθερη κυρίως υπό τη πίεση της πολύ πιο ελεύθερης Ε.Ε. και, κατά συνέπεια, η μακεδονική μειονότητα κέρδισε νέες ελευθερίες. Συγκεκριμένα, πρόκειται για γιορτές και παραδοσιακά τραγούδια στη μακεδονική γλώσσα. Για πολλές δεκαετίες υπήρχε αυστηρή απαγόρευση να εκφωνούνται τραγούδια με μακεδονικό κείμενο σε γιορτές ή σε γάμους. Η δημόσια χρήση του μακεδονικού κειμένου στα τραγούδια ήταν ένα βασικό αίτημα του κόμματος “Ουράνιο Τόξο” τα τελευταία 20 χρόνια. Έγινε πραγματικότητα κυρίως στη Φλώρινα, περιοχή κοντά στα σύνορα» εξηγεί ο καθηγητής Christian Fos.

Δεν υπάρχουν σχολεία για τη διατήρηση και την ανάπτυξη της μακεδονικής γλώσσας στην Ελλάδα.

«Σήμερα δεν υπάρχουν σχολεία για την διατήρηση της μακεδονικής γλώσσας παρά μόνο ιδιωτικές πρωτοβουλίες» δήλωσε ο Fos. Το κόμμα και οι πολιτιστικές οργανώσεις προμηθεύονται βιβλία και προσπαθούν μέσα σε οικογενειακό περιβάλλον να διδάξουν και να μάθουν στα παιδιά τη γλώσσα τους: «Συναντήθηκα με πολλές οικογένειες και με πολλούς φίλους που έχω στην περιοχή. Τα βιβλία με τα οποία διδάσκουν τα παιδιά τους προέρχονται κυρίως από τη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Δεν έχουν άλλα τυπωμένα βιβλία, ενώ η μακεδονική τους γλώσσα είναι πλησιέστερη στην διάλεκτο της Φλώρινας η οποία μπορεί να θεωρηθεί πως είναι η φιλολογική τους γλώσσα.»

Ο καθηγητής Christian Fos σε έρευνά του κατά τα έτη 2000 - 2005 μελέτησε τη μακεδονική γλώσσα στην Ελλάδα. Προσπάθησε να διερευνήσει τη διαδικασία αφομοίωσης / εξαφάνισής της. Τελικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ένα είδος ισορροπίας. Δηλαδή, αν και υπάρχει αφομοίωση, εμφανίζεται ένα νέο ενδιαφέρον στη νεολαία για τη μακεδονική γλώσσα και πολιτισμό: «Είμαι επιστήμονας, διερευνώ τις γλώσσες και προσωπικά με ενδιαφέρει η ομάδα πληθυσμού η οποία γνωρίζει να ομιλεί τις δύο γλώσσες και υποχρεώνεται να μιλά μόνο τη μια. Σε αυτή την ομάδα εξέτασα τις διάφορες συμπεριφορές και το ρόλο τους κατά φύλο, ηλικία και κοινωνική θέση. Κατά τη διάρκεια της έρευνας διαπιστώθηκε, συμπερασματικά, ότι υπάρχει μια δυναμική αν και παρουσιάζονται πολλές αντιφατικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, από τη μία πλευρά βλέπουμε τους νέους γονείς, στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι μητέρες, που ενώ αποφεύγουν να μάθουν τη μητρική τους γλώσσα στα παιδιά, ταυτόχρονα από την άλλη πλευρά οι ίδιες παρουσιάζουν μια τάση "αναγέννησης" (revival)  προτρέποντας τα παιδιά τους να χορεύουν χορούς τραγουδισμένους με κείμενο στη γλώσσα των γονέων και των παππούδων τους  κατά διάρκεια πολιτιστικών εκδηλώσεων. Επομένως δεν βλέπω κανένα λόγο να είμαστε απαισιόδοξοι, ότι η γλώσσα τους απειλείται με εξαφάνιση» είπε ο καθηγητής Fos.

Ο αγώνας για τη διατήρηση της μακεδονικής γλώσσας.

Παρά το γεγονός ότι η παλαιότερες γενιές εξακολουθούν να μιλούν κυρίως στη μακεδονική γλώσσα οι νεώτερες γενιές την μιλούν όλο και λιγότερο. «Είναι υπαρκτή η διαδικασία αφομοίωσης, αλλαγής της γλώσσας. Η πρώτη γενιά μιλάει πολύ καλά τη μακεδονική γλώσσα αλλά αυτή η γενιά, δυστυχώς, δεν πήγε ποτέ στο σχολείο. Έμαθε την μητρική γλώσσα μόνο προφορικά, δεν έμαθε ποτέ να γράφει και να διαβάζει στη μακεδονική γλώσσα. Στη συνέχεια έχουμε τη δεύτερη γενιά, η οποία φοίτησε σε ελληνικό σχολείο και γνωρίζει τις δύο γλώσσες. Αυτή η γενιά προτίμησε να παροτρύνει τα παιδιά της να μιλούν κυρίως ελληνικά. Όμως, γνωρίζω μεγάλο αριθμό ανθρώπων αυτής της γενιάς, κυρίως ακτιβιστών του κόμματος “Ουράνιο Τόξο”, που δίδαξαν στα παιδιά τους την μακεδονική γλώσσα, όχι τόσο μέσω ομιλίας στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, όσο με τη βοήθεια βιβλίων προκειμένου να μάθουν στα παιδιά τους τη μητρική γλώσσα των παππούδων και των πατεράδων τους.»

Μέρος της ευρωπαϊκής ταυτότητας είναι η καλλιέργεια και την προώθηση της πολυγλωσσίας και της πολιτιστικής ποικιλομορφίας στην Ευρώπη. Για το σκοπό αυτό, η Ε.Ε. διαθέτει πολλούς πόρους. Έτσι βλέπω μια καλή βάση, παρά την έξαρση του εθνικισμού, να αγαπήσουμε τις ολιγότερο ομιλούμενες γλώσσες εξηγεί ο καθηγητής Fos. Όσον αφορά την προώθηση της μακεδονικής γλώσσας, έχει συγκεκριμένες ιδέες:

«Θα ήθελα να δημιουργηθούν στην μακεδονική γλώσσα εκπομπές με γνωστά κόμικς, τηλεοπτικές εκπομπές ή ραδιοφωνικά προγράμματα στην Ελλάδα που θα προσελκύσουν τους νέους και θα ενθαρρύνουν το ενδιαφέρον τους για τη γλώσσα. Μέχρι στιγμής η μακεδονική γλώσσα για τους νέους αυτούς είναι ταυτισμένη μόνο με τους παππούδες, τις γιαγιάδες και τα δημοτικά τραγούδια. Αυτή η τάση ταύτισης της γλώσσας, από τους νέους 15-18 χρονών, με τους παππούδες τις γιαγιάδες και τα δημοτικά τραγούδια είναι πρόβλημα. Δεν είναι μοναδική περίπτωση. Παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν και στη Γερμανία με τους Σορμπς της Λουσατίας καθώς και στην Άνω Σιλεσία της Πωλονίας με τους Γερμανούς. Εκεί η ταύτιση του πολιτισμού τους με τις παλαιότερες γενιές δεν προσελκύει τους νέους.»

Ποιο είναι το μέλλον της μακεδονικής γλώσσας στην Ελλάδα μετά από δέκα χρόνια;

Ο καθηγητής Fos προβλέπει ένα βέβαιο, σταθερό και αισιόδοξο μέλλον: «Η κατάσταση, θα έλεγα, είναι σχετικά σταθερή. Υπήρξε μια μεγάλη καταστολή πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μια εξίσου μεγάλη καταπίεση μετά τον πόλεμο η οποία  κορυφώθηκε τη δεκαετία του εξήντα με τη χούντα. Όμως, τα τελευταία 20 χρόνια η κατάσταση έχει αλλάξει και έχει φιλελευθεροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Νομίζω ότι τώρα όλα εξαρτώνται από την ίδια την ομάδα πληθυσμού που μιλά τις δυο γλώσσες, από τον τρόπο που θα αξιοποιήσει τις ελευθερίες που κέρδισε από την ελληνική κυβέρνηση, από τον τρόπο που θα οργανωθεί και πώς θα αξιοποιήσει τους πόρους που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, το ζήτημα είναι κατά πόσον η ομάδα αυτή θα μπορέσει να αναδείξει την ελκυστικότητα  της μακεδονικής γλώσσας και του πολιτισμού της. Όπως ήδη είπα, υπάρχει χώρος ελευθεριών για κάτι τέτοιο, αρκεί η δεύτερη και τρίτη γενιά Μακεδόνων να αξιοποιήσουν σωστά αυτές τις ελευθερίες με τη δράση τους», δήλωσε στη Deutsche Welle ο Christian Fos, καθηγητής της Νοτιοσλαβικών γλωσσών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Humboldt του Βερολίνου.

----------

- Η συνέντευξη στα μακεδονικά υπάρχει εδώ: http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5284045,00.html. Η ελεύθερη μετάφραση από τα μακεδονικά στα ελληνικά είναι δική μου. Τυχόν διορθώσεις γίνονται δεκτές.

- Σε αυτού του είδους τις έρευνες ο όρος ‘γενιά’ δεν χρησιμοποιείται μόνο με την έννοια της ‘βιολογικής γενιάς’ αλλά και με την έννοια της ‘ομάδας πληθυσμού’ με τη γλώσσικη σημασία. Παράδειγμα: Έστω οτι εχουμε δυο Μακεδόνες 45 χρονών που γεννήθηκαν στο ίδιο τόπο την ίδια χρονιά: τον Α και τον Β. Ο  Α δεν σπούδασε, πέρασε τη ζωή του στο χωριό και μιλάει κυρίως μακεδονικά. Ο  Β σπούδασε σε ελληνικές σχολές και μιλάει εξίσου καλά μακεδονικά & ελληνικά. Σε αυτή τη περίπτωση παρόλο που και οι δύο έχουν την ιδια βιολογική ηλικία ο Α ανήκει στην ‘πρώτη γενιά’ και Β στην ‘δευτερη γενιά’.

- Ακολουθεί τυχαίο βίντεο από πρόσφατη μουσικοχορευτική εκδήλωση Μακεδόνων στην Ελλάδα μέσω του οποίου επιβεβαιώνονται τα συμπεράσματα του καθηγητή Christian Fos: Νεαροί Μακεδόνες και νεαρές Μακεδόνισες τρίτης γενιάς χορεύουν χορούς τραγουδισμένους με μακεδονικό κείμενο υπό το βλέμμα και τη συνοδεία Μακεδόνων της δεύτερης γενιάς και πρώτης γενιάς.

Πριν 20 χρόνια (δηλ. το 1990) δημόσιες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις Μακεδόνων με χορούς τραγουδισμένους στο μακεδονικό κείμενο, όπως αυτη στο βίντεο,  ήταν απαγορευμένες στην Ελλάδα. Σήμερα πραγματοποιούνται ελεύθερα και προστατεύονται από τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές. Είναι μια κατάκτηση.