Γνωρίζοντας την άγνωστη ιστορία της Θεσσαλονίκης των τελευταίων 100 χρόνων…

 

Το παρακάτω άρθρο είναι αναδημοσίευση από μακεδονικό περιοδικό «ΛΟΖΑ» τεύχος #10 Iούνιος 2005 σελ. 11 & 12, εμπλουτισμένο με εικόνες και βίντεο από το internet

= = =

ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Σε πρωτότυπη ξενάγηση που οργάνωσε η ομάδα Θεσσαλονίκης της εφημερίδας «Εποχή» στις 14 Δεκεμβρίου 2003 συμμετείχαμε κι εμείς οι Μακεδόνες, Νίκος, Γιάννης, Πάντο.

Στο τρίωρο «γνωρίζοντας την πόλη μας» ξεκινώντας από το, ανεπιθύμητο για μας τους Μακεδόνες, άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου, περάσαμε τη ρωμαϊκή αγορά και φτάνοντας στην Ολύμπου κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, πρόσθεσα πως κάπου εκεί, στην Ολύμπου 2, ήταν κάποτε ένα καπνομάγαζο που είχε χρησιμοποιηθεί σαν φυλακή μιας και κάποτε γέμιζαν οι φυλακές με κομμουνιστές και Μακεδόνες. Εκεί συγκεκριμένα είχε φυλακιστεί ο Κυριάκος Πυλάης από το Ξυνό Νερό για τέσσερις μήνες. Αφέθηκε ελεύθερος στις 29 Δεκεμβρίου 1945. Εκεί είχε φυλακιστεί στον εμφύλιο και η γυναίκα του μεγαλύτερου αδελφού του Ευγενία (είχαν παντρευτεί το 1925), που κάτω από φρικτά βασανιστήρια πέθανε στη φυλακή (Κυριάκος Πυλάης «Μνήμες - Βιώματα - Στοχασμοί», Αθήνα, Γενάρης 1990, σ. 9, 232).

Στη συμβολή των οδών Πτολεμαίων και Συγγρού σκοτώθηκε ο Ασβεστοχωρίτης Τάσος Τούσης στα γεγονότα του 1936. Η οδός Ίωνος Δραγούμη λέγεται έτσι από 1930, ενώ πριν ονομαζόταν Μ. Αλεξάνδρου (Κώστας Τομανάς, «Δρόμοι και γειτονιές της Θεσσαλονίκης, μέχρι το 1944», εκδόσεις Νησίδες, σ. 83).

Κατεβαίνοντας την Εγνατία στη συμβολή των οδών Λέοντος Σοφού και Φράγκων υπάρχει το σημερινό Ωδείο. Ο ξεναγός εξήγησε πως κάποτε αυτή ήταν η κεντρική Οθωμανική Τράπεζα που ανατινάχτηκε με δυναμίδα από την αναρχική ομάδα «Πλήρωμα» ή «Γκεμιτζήδες», στις 29 Απριλίου 1903, ημέρα Τετάρτη.

Τα εκρηκτικά τα αγόρασε η οργάνωση με χρήματα που είχε πάρει από τον Γκότσε Ντέλτσεβ. Εδώ πρόσθεσα κι εγώ πως η ενέργεια είχε γίνει από ένα ενοικιαζόμενο υποτίθεται μπακάλικο. Στη μηνιάτικη αναρχική εφημερίδα «Διαδρομή Ελευθερίας», στο τεύχος Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2003, δημοσιεύθηκε το αναλυτικό άρθρο που σαν πηγή είχε τα βιβλία του Γ. Μέγα «Οι Βαρκάρηδες της Θεσσαλονίκης», εκδ. Τοχαλία και Κ. Μοσκώφ «Ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης», εκδ. Καστανιώτη.

Να προσθέσουμε εμείς λίγα μόνο για τον Pavel Satev «που ως νεαρός αναρχικός γεμιτζής το 1903 είχε συμμετάσχει στην ανατίναξη του γαλλικού πλοίου Quadalkivir στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και εξορίστηκε από τους Οθωμανούς στη Ζαχάρα. Μετά τη χορήγηση αμνηστίας από τους Νεότουρκους αναχώρησε για τις Βρυξέλλες όπου σπούδασε νομικά», αργότερα έγινε «μέλος της εθνικο-επαναστατικής πτέρυγας της VMRO (Ενωμένης)», «συνελήφθη από τη βουλγαρική αστυνομία τον Νοέμβριο του 1941 και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας εγκαταστάθηκε στη σερβική Μακεδονία».

Σε άρθρο του στη Nova Makedonija, στις 17-12-1944, με τον τίτλο «Μακεδονικό κράτος, έθνος και κουλτούρα» αναφέρει: «...Σήμερα έχουμε μακεδονικό κράτος και μακεδονική λόγια γλώσσα. Και μ’ αυτό ήδη αναπτύσσεται η μακεδονική εθνότητα - το έθνος, το νεώτερο από όλα τα άλλα έθνη στα Βαλκάνια.

Όμως μ’ αυτό δεν ολοκληρώνεται η μακεδονική εθνική εξέλιξη. Όχι, διότι με τα δύο παραπάνω επιτεύγματα ο μακεδονικός λαός στην ελευθερία και την ισοτιμία που καλείται να ζήσει, πρέπει να καταβάλει ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες για να δημιουργήσει την πρωτότυπη - εθνική του κουλτούρα. Αυτό θα γίνει και μπορεί να γίνει, αν όλοι οι καλοί, έντιμοι και ταλαντούχοι γιοι της Μακεδονίας, χωρίς διάκριση φύλου, θρησκείας και εθνότητας, καταπιαστούν με τη δουλειά και στο πολιτιστικό πεδίο, αξιοποιώντας και διευρύνοντας τις δυνάμεις τους, για να αναπτυχθεί και να ανυψωθεί η μακεδονική εθνική λογοτεχνία, η ζωγραφική, η μουσική, η αρχιτεκτονική κλπ. ...Ποτέ η εθνική συνείδηση του μακεδονικού λαού δεν ήταν τόσο ψηλά ανεβασμένη. Ποτέ η φιλοπατρία δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο σήμερα...».

Ο νομικός Πάβελ Σάτεφ διετέλεσε «Υπουργός Δικαιοσύνης στην πρώτη κυβέρνηση» λόγω όμως «της διαφωνίας του στο γλωσσικό... απολύθηκε από τη θέση του Υπουργού Δικαιοσύνης κατά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό της 13^ης Ιανουαρίου 1947 και συνταξιοδοτήθηκε (Σπυρίδων Σφέτας «Η διαμόρφωση της σλαβομακεδονικής ταυτότητας», εκδ. Βάνιας, σ. 184, 193). Πέθανε το 1951 και ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο της Μπίτολα.

Φτάνοντας στη σημερινή πλατεία Ελευθερίας, στην αρχή της οδό Βενιζέλου εκεί όπου στις 11/7/1908 ακούστηκε σε δέκα γλώσσες το μήνυμα της επανάστασης των Νεοτούρκων για ισότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη (Κώστας Τομανάς «Οι πλατείες της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1944», εκδ. Νησίδες, σ. 67). Η πλατεία ονομάστηκε Ελευθερίας μετά το Χουριέτ. Εδώ σ’ αυτή την πλατεία είχε βγάλει λόγο ο Ντιμίταρ Βλάχωφ που ήταν «καθηγητής χημείας, ένας από τους ηγέτες του μακεδονικού επαναστατικού κινήματος… υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Εκλέχθηκε βουλευτής του οθωμανικού κοινοβουλίου».

Η Φεντερασιάν ιδρύθηκε τον Ιούλη του 1909 (Αβράαμ Μπεναρόγια «Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου», εκδ. Κομμούνα, 1986, σ. 25). Ο κιλκισιώτης Ντ. Βλάχωφ συνδέθηκε με τη Φεντερασιόν το 1910 (ΚΜΕ «Η σοσιαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης 1909-1918, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989, σ. 40, 64-65).

Στην πολυεθνική Θεσσαλονίκη είχε δράσει και ο Γιάννε Σαντάνσκι.

Το 1915 ανάμεσα στα άλλα συνθήματα των Βενιζελικών ήταν «Κάτω οι Σανδάσκηδες! Κάτω οι αιρετικοί! Μαύρο στους σοσιαλιστές».