«Ζωντανεύουν» χαμένα χωριά του Γράμμου

 

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

«Ζωντανεύουν» χαμένα χωριά του Γράμμου

Σκληρές μνήμες αναβίωσαν στο Νεστόριο με πρωτοβουλία της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Κ. Μακεδονίας. «Αναγκαίο βήμα για το μέλλον είναι το ζωντάνεμα των χωριών», σημείωσε ο σκηνοθέτης Ν. Θεοδοσίου

Απέναντι σε ανεπούλωτα τραύματα του Εμφύλιου πολέμου στάθηκε και φέτος η συνάντηση που οργάνωσε η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Κεντρικής Μακεδονίας (ΕΔΙΑ) (1940-74) στο Νεστόριο Καστοριάς. Μνήμες δυσάρεστες και ενοχλητικές όπως ο πλήρης αφανισμός πέντε χωριών του Γράμμου, τα οποία ήταν η βάση της πρώτης αντάρτικης ομάδας του Δημοκρατικού Στρατού με επικεφαλής τον Γιώργο Γιαννούλη τον Ιούνιο του 1946.

Η ήττα του ΔΣΕ σήμανε την πλήρη καταστροφή των χωριών αυτών. Το Γλυκονέρι, το Λιβαδοτόπι (Ομοτσκο), το Γιαννοχώρι (Γιαννοβένι), το Μονόπυλο (Πλεκάτι) και η Σλίμνιτσα ή Τρίλοφος σβήστηκαν από τον χάρτη, τα σπίτια και τα σχολεία τους ανατινάχθηκαν από τον στρατό, σε κάποια από αυτά γκρεμίστηκαν ως και οι εκκλησιές τους.

Ούτε και αυτό όμως ήταν αρκετό, φαίνεται πως και τα λιθάρια που είχαν μείνει ήταν... επικίνδυνα, καθώς η περιοχή των Γραμμοχωρίων κηρύχθηκε απαγορευμένη ζώνη, μπήκανε μπάρες στους δρόμους και δεν έφτανες εκεί παρά με ειδική άδεια.

Η Ειρήνη Βλαχοπούλου αφηγείται την περιπέτεια αφανισμού του χωριού της

Η οργιώδης βλάστηση σκέπασε τα τελευταία απομεινάρια αφήνοντας χώρο στη σιωπή και την επιδιωκόμενη λήθη. Ο Γράμμος βουβάθηκε, ακόμη και η αναφορά του ονόματός του ξυπνούσε δυσάρεστες αναμνήσεις. Ούτε ως «μπαμπά» του Αλιάκμονα ποταμού τον ανέφεραν.

«Ποιος νοσηρός νους συνέλαβε την ιδέα της εξαφάνισης αυτών των χωριών;» αναρωτήθηκε εκ μέρους των διοργανωτών ο Γιάννης Παγρηγορίου, για να προσθέσει ο παλιός αντάρτης Γιώργος Κουράνης από το Λιβαδοτόπι: «Ακόμη δεν μάθαμε ποιος ισοπέδωσε τα χωριά μας, και τα σπίτια μας τα σηκώσαμε ξανά μόνοι μας με εράνους».

Ο καθηγητής Γιάννης Μότσιος και ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου στο βανδαλισμένο μνημείο του γιατρού και στελέχους της κυβέρνησης του βουνού Πέτρου Κόκκαλη

Στην ιστορία της περιοχής και των χωριών, στα επαγγέλματα των κατοίκων, στην κοινωνική τους σύνθεση, στο ζήτημα των σλαβόφωνων* και της ταυτότητάς τους αναφέρθηκε ο Ραϋμόνδος Αλβανός, επιστημονικός συνεργάτης του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και διευθυντής του Κέντρου Εθνικής Συμφιλίωσης, το οποίο πρόκειται να εγκαινιαστεί επισήμως στις 20 Σεπτεμβρίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.

«Αναγκαίο βήμα για το μέλλον είναι το ζωντάνεμα των χωριών και η επίλυση του ζητήματος της ιθαγένειας» σημείωσε από την πλευρά του ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου, το ντοκιμαντέρ του οποίου «Περιμένοντας τη Ρόζα», που έχει θέμα του το ελληνικό χωριό Μπελογιάννης στην Ουγγαρία, δημιούργημα πολιτικών προσφύγων καταγόμενων από τα χωριά του Γράμμου, προβλήθηκε στη διάρκεια της εκδήλωσης.

Φορτισμένη συγκινησιακά ήταν η παρέμβαση στην εκδήλωση του αειθαλούς ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιάννη Μότσιου, ο οποίος ήταν αντάρτης στη διάρκεια του Εμφυλίου και στάθηκε ιδιαιτέρως στο ζήτημα της αποσιώπησης που κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο σχετικά με τον Εμφύλιο, σημειώνοντας σκωπτικά όσο και με πικρία «ζούμε ακόμη... κάντε λίγο υπομονή... αν πεθάνουμε, ξεχάστε μας...».

ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΣ
Επίσκεψη στο κατεστραμμένο Γλυκονέρι

Συγκινητικές ήταν οι στιγμές όταν οι προσκεκλημένοι της εκδήλωσης επισκέφθηκαν ένα από τα κατεστραμμένα Γραμμοχώρια, το Γλυκονέρι. Οι εναπομείναντες κάτοικοι που επέστρεψαν έπειτα από δεκαετίες και τα παιδιά τους κατάφεραν να χτίσουν έναν ταπεινό, μικρό ξενώνα πάνω στα θεμέλια του παλιού τους σχολείου.

Ετσι, τα καλοκαίρια ...τον χειμώνα είναι αδιάβατος ο μικρός χωματόδρομος που συνδέει το χωριό με τη δημοσιά- επισκέπτονται την πατρώα γη, θυμούνται τους προγόνους τους και τις συνήθειές τους, ενώ έχουν ανεγείρει και ένα μικρό ηρώο για τους χαμένους συγγενείς και συγχωριανούς τους.

«Ψυχή» του συλλόγου που έχουν δημιουργήσει η Ειρήνη Βλαχοπούλου, διηγούνταν με καυστική διάθεση και δυναμισμό τις περιπέτειες του Συλλόγου για να πάρει άδεια να χτίσει τον ξενώνα, την προσωπική δουλειά νέων και ηλικιωμένων για να κατεβάσουν νερό από το βουνό και από ύψος 500 μέτρων.

Ολες οι κουβέντες αφορούσαν τα χρόνια του Εμφυλίου και την περιπέτεια των κατοίκων που σκόρπισαν σε χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης, στην Αμερική ή την Αυστραλία. Πάθια που κραυγάζουν ακόμη και σήμερα στα καφενεία της περιοχής στις φωναχτές διηγήσεις επιζώντων εκείνης της περιπέτειας ή των συγγενών τους για τις μάχες στο Τσάρνο, το αντάρτικο νοσοκομείο, για τα λείψανα από βόμβες ναπάλμ, για πλαγιές χαρακωμένες από οβίδες, η μνήμη φαίνεται ότι έχει ποτίσει τον συγκλονιστικό όγκο του Γράμμου ακόμη και στην ερώτηση των κυνικών ή απλώς των καχύποπτων: «Ξένοι, ε; Πώς από δω; Λίρες ε, λίρες ήρθατε να βρείτε...».

Τα συνόψισε σε μία φράση του όλα τούτα ο πρόεδρος της ΕΔΙΑ Τριαντάφυλλος Μηταφίδης στο πρώην Ιδρυμα Εθνικής Νεότητας στο Νεστόριο Καστοριάς: «Η συντήρηση των εθνικών μύθων και ταμπού, η άρνηση να αντιμετωπίσει κανείς με ειλικρίνεια τη σκοτεινή πλευρά της δικής του ιστορίας στο όνομα της ...εθνικής συνοχής... και της ...επούλωσης πληγών..., επιτείνουν τον ιστορικό αναλφαβητισμό, ιδιαίτερα της νέας γενιάς που, καθώς δίνει τη μάχη της για το μέλλον, είναι υποχρεωμένη να πατάει στο έδαφος της ιστορικής αλήθειας για το παρελθόν».

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΥΚΕΣΑΣ

Αναδημοσίευση από  http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63702587

= = =

*Σημείωση: Προφανώς εννοεί τους Μακεδόνες (Ντόπιους)