Εικόνες και εμπειρίες από την συγκρότηση του σύγχρονου δημοκρατικού κράτους της Μακεδονίας. 2 Αυγούστου 1944.

…από τότε ακόμα λαμβάνονταν υπόψη και το γεγονός ότι στη Μακεδονία, μαζί με τους Μακεδόνες, ζουν και άλλες εθνότητες, με δικούς του εκπροσώπους στις ανταρτικές ομάδες και τις επιτροπές. Γι’ αυτό και ήταν φυσικό ότι στη συνεδρίαση της  και στα όργανά της συμμετείχαν άνθρωποι από όλες τις εθνότητες – Τούρκοι, Αλβανοί, Βλάχοι, υπήρχαν, νομίζω, και κάνα-δυο Σέρβοι.

Η πρώτη συνεδρίαση της A.S.N.O.M.

Ήταν πραγματικά μια δική μας (φυσικά και δική μου) μεγάλη και εξαιρετική εμπειρία. Για να το πω διαφορετικά – ήταν η δική μας «πρώτη δημιουργία κράτους». Η πρώτη αυτή συνεδρίαση της A.S.N.O.M. που πραγματοποιήθηκε την επέτειο του Ιλιντεν στα κονάκια του μοναστηριού Πρόχορ Πτσίνσκι, μου άφησε πολλές και ανεξίτηλες αναμνήσεις.

Όλα έγιναν με έναν τρόπο τελετουργικό, επίσημο, γιατί το ίδιο το γεγονός ήταν πολύ σπουδαίο, ιστορικό, και οι άνθρωποι που συμμετείχαν είχαν έρθει εδώ με μεγάλο ενθουσιασμό.

[…]

Άνοιξε την συνεδρίαση ο Πάνκο Μπρασσνάροφ, ο οποίος σύντομα αλλά περιεκτικά, είπε όλα όσα έπρεπε να ειπωθούν αυτή τη μέρα. Συσχέτισε τις δύο επετείους του Ιλιντεν ως ζωντανός μάρτυρας, κι όλοι εμείς, σε πραγματική έξαρση, αποδώσαμε τιμές στους αγωνιστές που έπεσαν για την ελευθερία της Μακεδονίας.

[…]

Τη δεύτερη μέρα της συνεδρίασης έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα, περιεκτική συζήτηση μεταξύ των διαφόρων αντιπροσώπων, οι οποίοι, σε γενικές γραμμές, αποδέχονταν την ιδέα της ίδρυσης ανεξάρτητου κράτους. Αυτό ήταν κάτι που πλανιόταν στην ατμόσφαιρα ως κοινή σκέψη όλων των αντιπροσώπων που παρευρίσκονταν, ακόμη και των ανταρτών που είχαμε φέρει για να φυλάνε το μοναστήρι του Αγίου Προχόρ Πτσίνσκι και βρισκόταν στην αυλή ή στις γύρω πλαγιές.

Μάλλον το πιο ενδιαφέρον απ’ όλα αυτά ήταν όταν ήρθε η στιγμή της ψήφισης των ντοκουμέντων. Οι αντιπρόσωποι με θυελλώδη χειροκροτήματα και συντονισμένα συνθήματα, χαιρέτησαν το ψήφισμα των πρώτων πράξεων του καινούργιου μακεδονικού κράτους, με τις οποίες η A.S.N.O.M. ανακηρυσσόταν ανώτατο νομοθετικό και εκτελεστικό εθνικό αντιπροσωπευτικό σώμα και ανώτατο όργανο του κράτους της δημοκρατικής Μακεδονίας.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ανάμεσα σ’ αυτά τα ντοκουμέντα υπάρχει και μια δήλωση, σημαντική ακόμα και σήμερα (λόγω της σημασίας που δίνεται στα ανθρώπινα δικαιώματα), η οποία αναφέρεται στα θεμελιώδη δικαιώματα και την ισονομία όλων των πολιτών της Μακεδονίας ανεξαρτήτως εθνικότητας, φύλλου, θρησκείας, φυλής…

Σ’ αυτή γίνεται λόγος και για το ότι είναι εξασφαλισμένα όλα τα δικαιώματα ελεύθερης εθνικής ζωής των εθνικών μειονοτήτων. Στέκομαι σε αυτήν τη δήλωση που γράφτηκε το μακρινό 1944, γιατί επιβεβαιώνει το γεγονός ότι, ακόμα τότε, ήμασταν βαθιά πεπεισμένοι ότι η Μακεδονία πρέπει να οικοδομηθεί πάνω σε δημοκρατικές αρχές. Όπως είναι γνωστό, η A.S.N.O.M., ανακήρυξε τη μακεδονική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους, κάτι που συνεχίστηκε και σε όλα τα κατοπινά Συντάγματα της Μακεδονίας.

Από την άποψη της σπουδαιότητας, μεγαλύτερης σημασίας ήταν το Μανιφέστο και η Διακήρυξη, με τα οποία η A.S.N.O.M. έκανε γνωστό σε όλη τη μακεδονική, αλλά και τη διεθνή κοινωνία, ότι τη μέρα αυτή δημιουργήθηκε η νέα ελεύθερη Μακεδονία – το πρώτο κράτος του μακεδονικού λαού. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτά τα ντοκουμέντα, με τα φιλελεύθερα, αντιφασιστικά και πατριωτικά μηνύματά τους, ακόμα και σήμερα προκαλούν συναισθήματα ανάτασης και υπερηφάνειας σε κάθε Μακεδόνα. Πρώτα απ’ όλα, εξαιτίας της ιστορικότητάς τους και, τολμώ να πω, εξαιτίας του οράματος που περιέχουν. Και βέβαια για τις προοπτικές που άνοιγαν στις επόμενες γενεές.

 

-------------

- Το κείμενο της ανάρτησης είναι αποσπάσματα από το βιβλίο του του Κίρο Γκλιγκόροφ «Απομνημονεύματα», Εκδόσεις Κούριερ Εκδοτική, Αθήνα 2001.

- A.S.N.O.M. :The Anti-Fascist Assembly for the People's Liberation of Macedonia (Μακεδονικά: Антифашистичко Собрание на Народното Ослободување на Македонија, Latinic: Antifašističko Sobranie na Narodnoto Osloboduvanje na Makedonija, abbr. A.S.N.O.M., Ελληνικά: Αντιφασιστική Συνέλευση για την Εθνική Απελευθέρωση της Μακεδονίας.)

- Η συνεδρίαση της A.S.N.O.M πραγματοποιήθηκε την συμβολική ημερομηνία 2 Αυγούστου 1944. Η 2 Αυγούστου είναι η επέτειος με το νέο ημερολόγιο της επανάστασης του Ίλιντεν η οποία έγινε στις 20 Ιουλίου 1903 με το παλιό ημερολόγιο.