Οι Βλάχοι ή Αρομάνοι ζουν διάσπαρτοι σε όλα τα σημερινά βαλκάνικα κράτη.
Το 1905 αναγνωρίστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκτατορία ως "Μιλιέτ", δηλαδή ως χωριστή, αυτόνομη κοινότητα με δικαίωμα διδασκαλίας στη γλώσσα τους. Όμως, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Βλάχοι ήταν από τους λίγους λαούς που δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν δικό τους κράτος παρόλο που πρόσφεραν πολλά στην δημιουργία πολλών άλλων σημερινών κρατών των Βαλκανίων όπως είναι π.χ. η Ελλάδα και η Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Στην Ελλάδα, το προνόμιο διδασκαλίας στη γλώσσα τους οι Βλάχοι το διατήρησαν μέχρι το 1945 όταν το ελληνικό κράτος (δείχνοντας μάλλον αχαριστία για την προσφορά των Βλάχων στην ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους) έκλεισε τα 32 δημοτικά βλάχικα σχολεία και αργότερα τις 14 βλάχικες εκκλησίες.
Σήμερα η Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που συνεχίζει να αναγνωρίζει τη βλαχική ή αρομανική γλώσσα αποδεικνύοντας έμπρακτα την ευγνωμοσύνη της στους Βλάχους για την προσφορά τους στην ίδρυση του σύγχρονου μακεδονικού κράτους.
====
Το παρακάτω κείμενο είναι αναδημοσίευση από την εφημερίδα NOVA ZORA, φύλλο Ιουνίου 2012.
ПРОСЛАВЕН НАЦИОНАЛНИОТ ДЕН НА ВЛАСИТЕ ΕΟΡΤΑΣΤΗΚΕ Η ΕΘΝΙΚΗ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ
Γραμμένο σε 01.06.2012
-23 του Μάη, Εθνική Ημέρα των Βλάχων, ημέρα όταν το 1905, ο σουλτάνος 
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Αμπντούλ Χαμίντ ο Δεύτερος, για πρώτη φορά αναγνώρισε τους Βλάχους ως ξεχωριστό λαό, με δικαίωμα μόρφωσης στη μητρική τους γλώσα, δικαίωμα λειτουργίας στις εκκλησίες στη βλάχικη γλώσσα, εκδόσεις βιβλίων και περιοδικών στη γλώσσα τους, δικούς τους επιθεωρητές στα σχολεία.
Ο κεντρικός εορτασμός στα Βαλκάνια, έλαβε μέρος στη Δημοκρατία της Μακεδονίας, σε κεντρικό ξενοδοχείο, όπου με Επίσημη Ακαδημία, γιορτάστηκε η μεγάλη αυτή ημέρα του βλάχικου λαού. Παρεβρέθηκαν εκπρόσωποι της κυβέρνησης της χώρας, εκπρόσωποι του κοινοβουλίου της χώρας, ξένοι πρεσβευτές και διπλομάτες, μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών, γνωστοί Βλάχοι από το χώρο των επιστημών, του πολιτισμού, της τέχνης. Επίσης παρεβρέθηκαν εκπρόσωποι από τη Ρουμανία, την Αλβανία, όπως και εκπρόσωποι βλάχικων οργανώσεων της διασποράς.
Ο εκπρόσωπος του κοινοβουλίου της χώρας δήλωσε:”Η Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι ιδιαίτερα περήφανη για τη βλάχικη κοινότητα της, η οποία είναι συνταγματικά αναγνωρισμένη και κοινωνικά σεβαστή και η οποία μέσω της επιμέλειάς της και της πλούσιας κουλτούρας της, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της κοινής μας πατρίδας”.
Την ίδια μέρα και στην ίδια τοποθεσία, προς τιμή της Ημέρας αυτής, έγινε και η παρουσίαση του νέου εγχειριδίου εκμάθησης της βλάχικης γλώσσας, το οποίο προορίζεται για μεγαλύτερες ηλικίες, με τίτλο: “Διαβάζουμε, γράφουμε, βλάχικα μιλούμε”, των συγγραφέων Μάρια Νικόλοβα και Γιάνα Μιχάιλοβα.
Επίσης, στα πλαίσια του εορτασμού, έλαβε μέρος και το καλλιτεχνικό φεστιβάλ τραγουδιού στη βλάχικη γλώσσα “Златен извор-2012 (ζλάτεν ίζβορ – χρυσή πηγή)”, το οποίο φέτος είχε διεθνή χαρακτήρα, λόγω συμμετοχών από Αλβανία και Ρουμανία. Στο φεστιβάλ ακούστηκαν 12 παραδοσιακά και 12 ποπ βλάχικα τραγούδια, ενώ για το πάρτι που ακολούθησε, εμφανίστηκε η γνωστή Βλάχα τραγουδίστρια από την Αλβανία, Έλι Φάρα.
Εκτός αυτού, με αφορμή την ημέρα αυτή, η νεολαία του Κόμματος των Βλάχων της Μακεδονίας, σε συνεργασία με την οργάνωση Ντιζάιν και το Συμβούλιο Νέων Βλάχων της Μακεδονίας, οργάνωσαν εκδήλωση με πλούσιο πολιτιστικό – καλλιτεχνικό και ψυχαγωγικό πρόγραμμα, επίδειξη μόδας, ανάγνωση ποιημάτων, έκθεση παραδοσιακής βλάχικης ενδυμασίας και μεγάλη συναυλία, όπου την τιμητική της είχε το βλάχικο τραγούδι, η βλάχικη μελωδία και η αυθεντική βλάχικη παράδοση.
= = =
Ακολουθεί βίντεο νεανικού βλάχικου μουσικού συγκροτήματος από την Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Απ ολες τις μεγαλες εθνοτητες των Βαλκανιων, οι Βλαχοι ειχαν και εχουν την πιο αλλοπροσαλλη συμπεριφορα. Η διαφορες ταλαντευσεις τους και οι διαφορες ενταξεις τους μεσα στα κρατη οπου βρεθηκαν δειχνουν τον χαρακτηρα και την ψυχοσυνθεση τους. Ισως και να διαμορφωσαν χαρακτηρα μεσα απο καταστασεις που περασε η ρατσα αυτη. Το λιγοτερο που μπορει να πει κανεις γι αυτους ειναι οτι ειναι μυστηριοι. Εχουν στοιχεια μοναδικα που τους κανουν να διαφερουν απο τους γειτονικους λαους. Εχουν ομως παρει καποια καλα και κακα στοιχεια και απο την Ελληνικη φυλη, στη διαρκη σχεση τους μαζι της, με ισοδυναμες τασεις αφομοιωσης και πολιτιστικης αντιστασης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολιτικα εχουν γινει το μυλο της εριδος μεταξυ των εθνικων κρατων της περιοχης. Θα περιμενε κανεις οτι θα εντασσονταν μααζικα στη Ρουμανικη εθνικη κινηση, λογω της γλωσσικης τους συγγενειας με τους Ρουμανους. Κατι τετοιο εγινε σε περιορισμενο βαθμο, ομως. Οι Βλαχοι παντα ειχαν τασεις προς την Ελλαδα. Αυτο εξηγειται με τ οτι κατα τις Σλαυικες εγκαταστασεις στα Βαλκανια, οι Βλαχοι αντιπαρεβαλαν τους εαυτους τους εναντι των νεων κατοικων ως οι παλαιοι υπηκοοι του Βυζαντιου. Πολιτιστικα πηραν πολλα στοιχεια απο την περιοχη της Πινδου, σε τετοιο βαθμο που η Πινδος να χει ταυτιστει μαζι τους περισσοτερο απο οτι με τους Ηπειρωτες. Με τη δημιουργια των εθνων κρατων οι Βλαχοι επρεπε να διαλεξουν με ποιο εθνος θα ταυτιστουν. Το νεο κρατος των Ρουμανων προσπαθησε να τους παρει με το μερος του και σ ενα βαθμο εκανε αρκετη προοδο. Η ταυτιση τους με το Ρουμανικο εθνος ή με το Ελληνικο ειχε συνηθως και κοινωνιολογικη διασταση (οι πλουσιοι 'Ελληνοφερναν' κι οι φτωχοι 'Ρουμανοφερναν'). Στα υπολοιπα Βαλκανια οι Βλαχικες κοινοτητες που εντωμεταξυ ειχαν απομονωθει, πασχιζαν να κρατησουν τον εθνικο χαρακτηρα μεσα σε κρατη με διαφορετικη κυριαρχη εθνικη κουλτουρα. Στην πρωην Γιουγκοσλαυια ενω εχαιραν αναγνωρισης, η ταση ηταν προς αφομιωση. Στη Βουλγαρια δεν ειχαν πολλα περιθωρια. Στην Αλβανια εμειναν καθυστερημενοι οπως και ο υπολοιπος λαος. Εναδιαφερον στοιχειο ειναι ο σοσιαλιστικος μετασχηματισμος των κοινωνιων ο οποιος επηρεασε σημαντικα την κουλτουρα των Βλαχων. Το φαινομενο αυτο ειχε ως αποτελεσμα την απωλεια μερους της κουλτουρας και συνεπως και της ταυτοτητας των Βλαχων.
Τα τελευταια χρονια που το φολκλορ εγινε της μοδας, υπαρχει μεγαλη κινητικοτητα στα θεματα κουλτουρας των εθνοτητων και σε ορισμενς χωρες υπαρχει σαφως μια σπουδη. Ενδιαφερον παρουσιαζει το Βλαχικο ζητημα που συνεχιζει να σιγοκαιει. Τα διαφορα Βαλκανικα κρατη ακολουθουν τη δικη τους πολιτικη με αποτελσμα η κατασταση των Βλαχικων κοινοτητων να μην ειναι ομοιομορφη. Επιπλεον η εθνικη συνειδηση των Βλαχων εχει αναλογως επηρεαστει απο τις διαφορετικες πολιτικες που ασκουν τα διαφορετικα κρατη. Πολλα σωματεια κανουν δουλεια προς την κατευθυνση του φολκλορ και αλλα ενεργουν με σαφη την ταση εθνικης χειραφετησεις, υποβοηθουμενα απο διαφορα εθνικα κεντρα.
Η ΔΜακεδονιας ακολουθει μια πολιτικη που κληρονομησε απο την παλια Γιουγκοσλαυια: αναγνωριση των μικρων εθνοτητων (nacija). Aλλα φοβουμενη την πιθανη εισχορηση παραγοντων απο την Ελληνοβλαχικη πολιτιστικη κινηση απο την Ελλαδα, εχουν τελευταια φροντισει να υπαρξει επισημη κατευθυνση (πολιτιστικη και πολιτισμικη) προς την πλευρα της Ρουμανιας, για λογους ευνοητους...
Κωτσο