Μακεδονία και Ελλάδα: ποιά είναι η βάση για μια συμφιλίωση; / Macedonia and Greece: What is the basis for a reconciliation?

Το παρακάτω κείμενο είναι μετάφραση από το blog του Dr Marko Hoare. Πρόκειται για την απάντηση του Dr Marko Hoare σε έναν Έλληνα blogger με το διαδικτυακό ψευδώνυμο OMADEON. Η μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά είναι δική μου και άρα ερασιτεχνική. Τυχών διορθώσεις γίνονται δεκτές. Το κείμενο παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Καλή σας ανάγνωση!

----------- Αρχή κειμένου ------------

Ένας Έλληνας blogger με το ψευδώνυμο Omadeon έγραψε μια κριτική για μένα με τίτλο ‘Οι Βαλκανικές υπερβολές του Dr Hoare χρειάζονται… αντιεθνικιστική κριτική’. Λοιπόν, δε δέχομαι τις υπερβολές, αλλά καλωσορίζω την αντιεθνικιστική κριτική. Στον Omadeon αξίζουν εύσημα διότι έγραψε εναντίων της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα και για τη δήλωσή του ότι ‘Νομίζω η Ελλάδα χρωστάει μια συγγνώμη για τη Βοσνία, για τη μονόπλευρη στήριξη της Σερβίας από τους περισσότερους Έλληνες’. Στον Omadeon αξίζουν τα εύσημα και για την απόρριψη ορισμένων από τις υπερβολές του ελληνικού εθνικισμού.

Δυστυχώς, ο Omadeon, παρ' όλα αυτά, μετέχει στην ελληνική εθνικιστική τύφλωση σε σχέση με τη Μακεδονία. Αναφέρεται στην Δημοκρατία της Μακεδονίας με υποτιμητικό τρόπο, όπως ‘Σλαβο-Αλβανική Μακεδονία’, και βάζει τις λέξεις ‘Μακεδονία’ και ‘Μακεδόνες’ σε εισαγωγικά όταν αναφέρετε στην Δημοκρατία της Μακεδονίας και στο Μακεδονικό έθνος. Περιγράφει την Μακεδονική ταυτότητα ως ‘πλασματική’. Έγραψε μια επιστολή προς τους New York Times τον Απρίλιο του 2008 με την οποία καταδίκασε την εφημερίδα για την κριτική της προς την Ελληνική πολιτική σε σχέση με την Μακεδονία, υποστηρίζοντας την δήθεν ελληνικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των αρχαίων Μακεδόνων, και απαιτούσε οι σύγχρονοι Μακεδόνες να αλλάξουν το όνομά τους σε ‘Σλαβο Μακεδόνες’. Πάνω απ’ όλα, είναι εμφανέστατη  η απόλυτη εμμονή του λέγοντας για τους Μακεδόνες ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουν την ταυτότητα που θέλουν να έχουν και να αποδεχθούν την ταυτότητα που εκείνος θέλει να έχουν, η οποία κατ’ αυτόν, είναι μια ‘Σλαβική’ ‘ταυτότητα’ (‘Μια λογική στάση, προς το συμφέρον των Σλαβομακεδόνων, θα μπορούσε να είναι η απλή ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ της ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΛΑΒΙΚΗΣ εθνικής τους ταυτότητας, κάτι για το οποίο έχουν ΚΑΘΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑ να είναι ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΙ για…’). Όμως μια δεδομένη ταυτότητα είναι κάτι που οι άνθρωποι είτε νιώθουν για τους εαυτούς τους, είτε δεν το νιώθουν. Δεν είναι θέμα του Omadeon ούτε των Ελλήνων να αποφασίσουν το είδος της ταυτότητας των Μακεδόνων που θα έπρεπε να έχουν.

Κατά συνέπεια, φοβούμαι ότι ο Omadeon, αν και φαίνεται να είναι ένα έντιμο και αξιοπρεπές άτομο στις περισσότερες απόψεις του, είναι πολύ μακριά από το να είναι ένας ‘αντι-εθνικιστής’. Στην πράξη, τα γραπτά του για την Μακεδονία δείχνουν εμφανώς τον λανθασμένο τρόπο με τον οποίο οι εθνο-εθνικιστές ερμηνεύουν την σύγχρονες εθνικές πολιτικές.

Αυτός το τρόπος χαρακτηρίζεται από:

1. Μια πεποίθηση ότι τα σύγχρονα έθνη για να υπάρχουν σήμερα πρέπει να συνδεθούν, μέσω μιας αδιάσπαστης συνέχειας, με αρχαίους ή μεσαιωνικούς λαούς: Οι σύγχρονοι Έλληνες με τους αρχαίους έλληνες και οι σύγχρονοι Μακεδόνες με τους Σλάβους της εποχής του μεσαίωνα, κλπ.

2. Αυτή η πεποίθηση έχει ως συνεπακόλουθο, για κάποιον που είναι φορέας της έθνος - εθνικιστικής ερμηνείας της αρχαίας και μεσαιωνικής ιστορίας, να θέλει να έχει το δικαίωμα να κατηγορεί τα άλλα έθνη ότι είναι ‘κατασκευασμένα’ δημιουργήματα ή ότι έχουν ‘πλασματικές’ ταυτότητες.

3. Μια αδυναμία να κατανοήσουν την διαφορά μεταξύ γλώσσας και εθνικότητας.

Στην περίπτωση αυτή, οι έλληνες εθνικιστές – με βάση την εσφαλμένη τους αντίληψη για την αρχαία και μεσαιωνική ιστορία – πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν ποια πρέπει να είναι η ‘αληθινή’ ταυτότητα του βόρειου γείτονα της Ελλάδας. Από τη στιγμή που εσφαλμένα πιστεύουν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού της Δημοκρατίας της Μακεδονίας κατάγεται από τους Σλάβους που κατέφθασαν στην περιοχή τους Μεσαιωνικούς χρόνους, και από τη στιγμή που εσφαλμένα πιστεύουν ότι οι σύγχρονοι Έλληνες είναι απόγονοι, μέσω μιας αδιάσπαστης συνέχειας, των αρχαίων Ελλήνων (μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνουν και τους αρχαίους Μακεδόνες), εν συνεχεία πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να γνωματεύουν ότι οι σύγχρονοι Μακεδόνες δεν είναι ‘αληθινοί’ Μακεδόνες, και ότι η σύγχρονη Μακεδονική ταυτότητα είναι ‘πλασματική’, και επιπλέον – οι Έλληνες εθνικιστές – με βάση την δική τους ‘αντικειμενική’ ανάγνωση της αρχαίας και μεσαιωνικής ιστορίας νομίζουν ότι έχουν το δικαίωμα να επιβάλλουν ποιο θα πρέπει να είναι το όνομα και η ταυτότητα των σύγχρονων Μακεδόνων.

Από τα παραπάνω, προκύπτει – σύμφωνα με την ελληνική εθνικιστική λογική – ότι από την στιγμή που οι δικές τους εθνικιστικές ερμηνείες της ιστορίας και της έννοιας των σύγχρονων εθνών είναι οι σωστές, τότε οι Μακεδόνες, που διαφωνούν με αυτούς, είναι οι ‘εθνικιστές’ και ότι όσοι τους υποστηρίζουμε είμαστε σκουπίδια – όπως εγώ – και ότι είμαστε υποστηρικτές του ‘ακραίου- εθνικισμού’, κάτι για το οποίο ο Omadeon με κατηγορεί.

Με αυτόν τον τρόπο, οι Έλληνες εθνικιστές στρέφουν την πραγματικότητα στο δικό τους κεφάλι. Η Μακεδονία δεν απειλεί την Ελλάδα ούτε την εθνική της ταυτότητα. Οι Μακεδόνες δεν λένε ότι η ελληνική γλώσσα και το ελληνικό έθνος δεν υπάρχουν, ούτε ζητούν η Ελλάδα να αλλάξει το όνομά της. Δεν προσπαθούν να επιβάλλουν την δική τους άποψη για την ελληνική ταυτότητα των Ελλήνων. Δεν προσπαθούν καν να αρνηθούν το δικαίωμα των Ελλήνων κατοίκων της ελληνικής Μακεδονίας να αποκαλούν τους εαυτούς τους ‘Μακεδόνες’. Ωστόσο, με βάση την εγκληματική ελληνικό - εθνικιστική ερμηνεία της ιστορίας, και σύμφωνα με τον ισχυρισμό τους, τους παρουσιάζουν με τέτοιο τρόπο λες και αυτοί είναι που απειλούν την ελληνική εθνική ταυτότητα. Έτσι πριν ακόμη το καταλάβουν, το σύνολο των χωρών του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., υποχρεώνονται να διαμορφώσουν την πολιτική τους με βάση την ελληνική εθνικιστική παρερμηνεία της ιστορίας.

Οι εθνικιστές δεν αντιλαμβάνονται το γεγονός ότι, σε ένα δημοκρατικό κόσμο, ο καθένας είναι ελεύθερος να προσδιορίσει την ταυτότητά του όπως επιθυμεί: κανένα έθνος ή μεμονωμένο άτομο δεν έχει το δικαίωμα να αποφασίσει την ταυτότητα ενός άλλου έθνους ή κάποιου άλλου μεμονωμένου ατόμου.

Οι εθνικιστές δεν αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει καμιά, απλή, ‘αντικειμενική’ ερμηνεία της ιστορίας: οι ιστορικοί, οι αρχαιολόγοι και άλλοι πρέπει να είναι ελεύθεροι να διατυπώνουν τις διαφορετικές ερμηνείες περί της αρχαιότητας, των μεσαιωνικών χρόνων κλπ. Καμιά ομάδα ή έθνος δεν μπορεί να επιβάλλει την δική του άποψη της ιστορίας στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι εθνικιστές επίσης δεν αναγνωρίζουν το γεγονός ότι όλα τα σύγχρονα Ευρωπαϊκά έθνη – όλα ανεξαιρέτως – έχουν έντονα μικτές εθνοτικές καταγωγές. Οι σύγχρονοι Μακεδόνες – που αποτελούν την πλειοψηφία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας – είναι απόγονοι ενός ένα μίγματος (mixed) αρχαίων Μακεδόνων, Σλάβων και άλλους. Και οι σύγχρονοι Έλληνες είναι επίσης απόγονοι ενός μίγματος (mixed) αρχαίων Μακεδόνων, αρχαίων Ελλήνων, Σλάβων, Τουρκόφωνους Ανατολίτες και άλλους. Είναι κάτι παρόμοιο με όλα τα Ευρωπαϊκά έθνη: Άγγλους, Σκωτσέζους, Γάλλους, Γερμανούς, Ιταλούς, Σέρβους, Κροάτες, Αλβανούς, Τούρκους, κλπ.

Δεν υπάρχει ξεχωριστό σύγχρονο έθνος ‘Σλάβων’ – οι ‘Σλάβοι’ δεν υπάρχουν ως ξεχωριστή εθνική ομάδα στον σύγχρονο κόσμο, όπως δεν υπάρχουν Σάξωνες, Φράγκοι, Γαλάτες, Βησιγότθοι, ή Βίκινγκς.

Τα ‘Σλαβικά’ είναι μια γλωσσική, και όχι μια εθνική κατηγορία. Οι Μακεδόνες μιλούν μια Σλαβική γλώσσα, και υπό αυτή την έννοια είναι τόσο ‘Σλάβοι’, όσο οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί είναι ‘Γερμανοί’ και οι Ιταλοί και οι Γάλλοι ‘Λατίνοι’. Η απαίτηση των Ελλήνων εθνικιστών να αποκαλούν οι Μακεδόνες τους εαυτούς τους ‘Σλάβους’ είναι σαν να απαιτεί κάποιος από τους Άγγλους και τους Ολλανδούς να αποκαλούν τους εαυτούς τους ‘Γερμανούς’ ή από τους Ιταλούς και τους Γάλλους να αποκαλούν τους εαυτούς τους ‘Λατίνους’. Είναι θέμα μόνο των Μακεδόνων ανάλογα το πώς αισθάνονται την ταυτότητά τους να είναι ‘Σλάβοι’ ή όχι – κανένας άλλος δεν έχει το δικαίωμα να τους επιβάλλει ταυτότητα.

Η ειρωνεία, με όρους γενετικής καταγωγής, είναι ότι οι μη σλαβόφωνες χώρες Ελλάδα και Αλβανία είναι περισσότερο Σλαβικές ως προς την καταγωγή τους από ότι οι Μακεδόνες και οι Βούλγαροι – το κριτήριο της γλώσσας δεν είναι αξιόπιστο κριτήριο εθνοτικής καταγωγής. Αλλά μήπως αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες και οι Αλβανοί δεν είναι πραγματικά Έλληνες και Αλβανοί; Και βέβαια όχι! Οι σύγχρονες εθνότητες δεν έλκουν την καταγωγή τους από αρχαίες ή μεσαιωνικές εθνότητες, αλλά από την κοινή συναίσθηση της ταυτότητας του παρόντος. Η χαρακτηρισμός του Omadeon, για τη Δημοκρατίας της Μακεδονίας ως ‘Σλαβο-Αλβανική Μακεδονία’ ισοδυναμεί με τον χαρακτηρισμό της Ελλάδας ως ‘Σλαβο-Αλβανο-Τουρκο-Ελληνική Ελλάδα’, ή της Αγγλίας ως ‘Κελτο-Αγγλο-Σαξω-Βικιγκ-Νορμανδική Αγγλία’. Εάν ο λαός της Ελλάδας αισθάνονται τους εαυτούς τους ως Έλληνες και εάν ο λαός της Μακεδονίας αισθάνονται τους εαυτούς τους ως Μακεδόνες – τότε αυτό είναι όλο και τίποτα παραπάνω. Η προσπάθεια άρνησης της ύπαρξης ενός σύγχρονου έθνους εστιάζοντας στις εθνοτικές πολυποίκιλες ρίζες του, ή υποβιβάζοντάς το απλά σε ένα πλήθος εθνοτικών συστατικών, είναι πράξη ενός σωβινιστή.

Όλοι μας έχουμε πολυποίκιλες εθνοτικές καταβολές. Και θα πρέπει να είμαστε υπερήφανοι γι αυτές. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της μαζικής μετανάστευσης, τα έθνη γίνονται περισσότερο από ποτέ εθνοτικά ποικίλα. Αυτό, επίσης, πρέπει να αντιμετωπιστεί θετικά. Σήμερα υπάρχουν Άγγλοι των οποίων όλοι οι πρόγονοι γεννήθηκαν στο Πακιστάν ή την Τζαμάικα. Κι όμως δεν είναι λιγότερο ‘Αγγλοι’ από ότι οι Άγγλοι που έχουν ‘γνήσια’ Αγγλο-Σαξωνική καταγωγή. Οι μαύροι ή οι μελαψοί Άγγλοι άνδρες και γυναίκες έχουν το ίδια δικαιώματα με τους λευκούς Άγγλο-Σάξονες άνδρες και γυναίκες στην κληρονομιά της Αγγλικής ή Βρετανικής ιστορίας: της Κέλτισας Boadicea, του Νορμανδο-Γάλλου William the Conqueror, του Ολλανδού William of Orange, του Ιρλανδού Duke of Wellington, και του Winston Churchill.

Κατά παρόμοιο τρόπο, ο Μέγας Αλέξανδρος είναι κομμάτι της κληρονομιάς των Ελλήνων, των Μακεδόνων, των Βουλγάρων και των Αλβανών καθώς και όλων των εθνών που προέκυψαν από την επικράτειά του. Ανήκει επίσης στους Ιρανούς, Αφγανούς, Πακιστανούς κλπ.

Ο Omadeon με κατηγορεί ότι αντιτίθεμαι στην συμφιλίωση μεταξύ Μακεδονίας και Ελλάδας, και ότι δεν μεταχειρίζομαι εξίσου ισορροπημένα τον Μακεδονικό και τον Ελληνικό εθνικισμό. Δεν υπεκφεύγω την ίση μεταχείριση: Είμαι από την πλευρά του θύματος (Μακεδονία) και εναντίων του επιτιθέμενου (Ελλάδα), και πάντα θα ενθαρρύνω την εθνική αντίσταση του θύματος εναντίων του επιτιθέμενου. Παίρνοντας το μέρος του θύματος είναι η πιο αξιοπρεπής στάση: αυτό σημαίνει ότι είμαι με το μέρος της Κύπρου εναντίων της Τουρκίας το 1974, με την Κροατία εναντίων της Σερβίας το 1991, με τη Βοσνία εναντίων της Σερβίας και Κροατίας το 1992-95, με την Τσετσενία εναντίων της Ρωσίας το 1994 και 1999, και με τη Γεωργία εναντίων της Ρωσίας το 2008. Δεν μπορεί να υπάρχει ‘ίση μεταχείριση’ μεταξύ επιτιθέμενου και θύματος, ή στους αντίστοιχους εθνικισμούς. Δεν είναι ισοδύναμοι.

Όσο για το ζήτημα της ‘συμφιλίωσης’ αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο στη βάση της αμοιβαιότητας, και όχι στην συνθηκολόγηση του αδύνατου στον ισχυρότερο. Ο μόνος δίκαιος συμβιβασμός μεταξύ Ελλάδας και Μακεδονίας θα μπορούσε να γίνει σύμφωνα με τις ακόλουθες κατευθύνσεις:

1. Το Μακεδονικό έθνος και γλώσσα, και το Ελληνικό έθνος και γλώσσα, υπάρχουν. Οποίος λέει ότι δεν υπάρχουν είναι είτε αντι-Μακεδόνας είτε αντι-Έλληνας και σωβινιστής.

2. Μακεδονία και Ελλάδα έχουν το δικαίωμα να αποκαλούν τους εαυτούς τους όπως θέλουν, και να ορίσουν την εθνική τους ταυτότητα όπως επιθυμούν.

3. Ο λαός της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Ελληνικής Μακεδονίας και της Βουλγαρικής Μακεδονίας έχουν ίσα δικαιώματα να αποκαλούν τους εαυτούς τους ‘Μακεδόνες’ και να μετέχουν από κοινού στην ιστορική κληρονομιά των Αρχαίων Μακεδόνων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εφόσον το επιθυμούν.

4. Αμφότεροι, Έλληνες και Μακεδόνες κατάγονται από ένα μίγμα αρχαίων Μακεδόνων, Σλάβων και άλλους. Η κοινή εθνοτική κληρονομιά των δύο σύγχρονων εθνών θα πρέπει να τονισθεί, και όχι να αποκλεισθεί, απ΄ όσους επιδιώκουν την συμφιλίωση.

5. Το σύμβολο στην αρχή αυτής της ανάρτησης – ο ήλιος της Βεργίνας – είναι αγαπητό και στους Έλληνες και στους Μακεδόνες και ανήκει εξίσου και στους δύο. Δυο έθνη που αγαπούν το ίδιο σύμβολο και σέβονται τις ίδιες αρχαίες ιστορικές μορφές και σύμβολα δεν μπορεί παρά, φυσιολογικά, να είναι φίλοι.

Όποιος θεωρεί τον εαυτό του ‘αντι-εθνικιστή’, ασχέτως εάν είναι Έλληνας ή Μακεδόνας, θα πρέπει λογικά, χωρίς δυσκολία, να συνυπογράψει αυτές τις βασικές αρχές (κατευθύνσεις).

----------- Τέλος κειμένου ------------

- Το πρωτότυπο κέιμενο στην αγγλική γλώσσα βρίσκεται στη διεύθυνση: http://greatersurbiton.wordpress.com/2009/08/29/macedonia-and-greece-what-is-the-basis-for-a-reconciliation/

- O Dr Marko Hoare είναι συγγραφέας τριών βιβλίων, The History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day (London, Saqi, 2007), Genocide and Resistance in Hitler’s Bosnia: The Partisans and the Chetniks, 1941-1943 (London, Oxford University Press, 2006) and How Bosnia Armed (London, Saqi, 2004).